Yanıklarda ilk yardım nasıl yapılır?
Yanıklar en sık rastlanan ev ve iş kazaları arasındadır. Çok farklı tipleri olan yanıklar özellikle hassas bölgelerde olmuş ve derinin geniş bir bölümünü etkilemişse son derece tehlikeli olabilir.

Her cins yanıkta yapılacak olan ilk şey, ısı kaynağından hemen uzaklaşmak ve yanan bölgeyi soğutmaktır.

Yanık bölgenin hızla soğutulması yanığın derinin alt tabakalarına ilerlemesini durduracaktır.

Yanıklarda ilk yardım


BİRİNCİ DERECE YANIKLAR
En hafif yanıklar sadace cildin üst kısmının (epiderm) yandığı yanıklardır. Genelde cilt kızarır, ciltte kabarma olur ve acı duyulur. Gene de üst deri dıştan içe tümüyle yanmamıştır. Ellerin, ayakların, yüzün, kasıkların kaba etlerin önemli bir bölümü veya ana mafsallardan biri yanmadıkça bu tip bir yanık hafif yanık olarak tedavi edilmelidir.

Resimlerin Görüntülenmesine İzin Verilmiyor. Üye Ol ya da Giriş Yap

1.nci derece yanık için uyarılar:
• Yanan kısmı soğutun. Soğuk suya daldırın veya soğuk bez koyun
• Temiz kuru bir bezle kapatın
• Yanık yerini kalp seviyesinin üzerine kaldırın
• Şoka karşı koruyun (gerekiyorsa)
Resimlerin Görüntülenmesine İzin Verilmiyor. Üye Ol ya da Giriş Yap

Resimlerin Görüntülenmesine İzin Verilmiyor. Üye Ol ya da Giriş Yap

İKİNCİ DERECE YANIKLAR:
Cildin ilk tabakası tümüyle yanıp ikinci tabaka da yanınca buna ikinci derece yanık denilir. Su toplamaları oluşur ve cilt aşırı kırmızı bir görünüm alır ve beneklenir. Bunların yanısıra görülen diğer belirtiler de şiddetli acı ve şişmedir.
2.nci derece yanık için uyarılar:
• Yanan kısmı soğutun. Soğuk suya daldırın veya soğuk bez koyun
• Temiz kuru bir bezle kapatın
• Yanık yerini kalp seviyesinin üzerine kaldırın
• Şoka karşı koruyun (gerekiyorsa)


ÜÇÜNCÜ DERECE YANIKLAR
En ciddi yanıklar cildin üçüncü tabakasını kapsar. Yağ, sinir, adale ve hatta kemikler bile etkilenmiş olabilir: Ekseriyetle kömür siyahı veya kuru beyaz görünen kısımlar vardır. Şiddetli acı olabilir eğer sinirlerdeki tahribat önemliyse, hiç acı olmayabilir.

Resimlerin Görüntülenmesine İzin Verilmiyor. Üye Ol ya da Giriş Yap

Resimlerin Görüntülenmesine İzin Verilmiyor. Üye Ol ya da Giriş Yap
Yanıkların Şiddeti
Yanıkların şiddetini 5 faktör belirler.

1- Derinlik ( birinci,ikinci,üçüncü derece )
2- Yüzey miktarı ( dokuzlar kuralı )
3- Kritik alanların yanması ( eller, ayaklar, yüz, cinsel organlar )
4- Kazazedenin yaşı ( çok genç veya çok yaşlı olması )
5- Kazazedenin genel sağlık durumu (diğer yaralanmalar ve hastalıklar )

Bu beş faktör ilkyardımcının; yanığın şiddetli, orta şiddetli veya hafif yanık olduğunu tespit etmesini sağlar.

Şiddetli Yanıklar : En ciddi yanıklardır.
1- El, ayak, cinsel organlar, yüz gibi kritik alanları içeren yanıklar
2- Beraberinde solunum güçlüğü veya kırık olan yanıklar (derecesi ne olursa olsun )
3- Vücut yüzeyinin %10’undan fazlasını kaplayan 3. derece yanıklar
4- Vücut yüzeyinin %25’inden fazlasını kaplayan 2. derece yanıklar
5- Derecesi ne olursa olsun vücut yüzeyinin %30’undan fazlasını kaplayan yanıklar
6- Yaşlı, ağır hasta ve çocuklardaki yanıklar sıvı kaybına duyarlı oldukları için şiddetli yanık olarak değerlendirilir.
7- Direk sıcak temas ve haşlanma haricindeki (asit, elektrik, kimyasal madde, radyasyon) tüm etkenlerle oluşan yanıklar yüzey alanına bakılmaksızın şiddetli yanık olarak değerlendirilir.


Orta Şiddette Yanıklar : Şiddetli yanıklardan daha az tehlikeli olmalarına rağmen yine de ciddi yaralanmalardır.


1- Vücut yüzeyinin % 2-10’unu kaplayan (el, ayak ve cinsel organlar hariç) 3. derece yanıklar
2- Vücut yüzeyinin % 15-25’ini kaplayan 2. derece yanıklar
3- Vücut yüzeyinin % 50-75’ini kaplayan 1. derece yanıklar

Hafif Yanıklar :
1- Vücut yüzeyinin % 2’sinden azını kaplayan 3. derece yanıklar
2- Vücut yüzeyinin % 15’inden azını kaplayan 2. derece yanıklar

Çocuklarda Yanık Şiddeti :
1- Vücut yüzeyinin % 20’sinden fazlasını kaplayan 2. derece yanık, şiddetlidir.
2- Herhangi bir 3. derece yanık, şiddetlidir.
3- Vücut yüzeyinin % 10-20’sini kaplayan 2. derece yanık, orta şiddetlidir.
4- Herhangi bir 1. derece yanık, orta şiddetlidir.

Yanıklarda İlkyardım
Resimlerin Görüntülenmesine İzin Verilmiyor. Üye Ol ya da Giriş Yap

• Yaralıyı ısı kaynağından uzaklaştırın.
• Eğer kişinin kıyafetleri tutuşmuşsa, kaçmasını engelleyin. Yerde yuvarlanmasını sağlayarak ya da üzerine bir battaniye atarak alevleri söndürün.
• Yanık bölgeyi ağrı geçene kadar ya da en az 10 dakika akan soğuk su altında tutun. Yanan bölgeyi hızla soğutmak son derece önemlidir ve cildin hasarını azaltır.
• Yanan bölgede yüzük, bilezik ya da kolye varsa çıkartın.
• Yanık alana dokunmayın. Su toplayan bölümleri kesinlikle patlatmayın.
• Yanık alana merhem, diş macunu ya da yoğurt sürmeyin.
• Yanık bölge soğuduktan sonra üzerine nemli bir bez ya da gazlı bez örtebilirsiniz. Yapışkanlı, tüylü ya da kuru bezler kullanmayın.
• Yanan bölge 6 cm.'den genişse bir sağlık merkezine başvurun.
• Yanan kısımların üzeri ne hiçbir şey sürülmez.
• Hastanın bilinci yerinde ise bol su içirilir.
• Hastanın takıları çıkartılır.(Daha sonra oluşabilecek şişler nedeniyle çıkarmak zorlaşabilir.)

Yapılacak işlemler dört amaca yönelik olmalıdır ;


1- Yanma sürecini sona erdirip daha fazla yaralanmayı önlemek:
a- Tutuşmuş kazazedenin kaçması önlenir, üzerine bir örtü atılarak,su tutularak ya da yerde yuvarlanarak alev söndürülür.
b- Isı yaymaya devam edebilecek tüm giysi, metal takılar, saat vs. çıkarılmalıdır. Giysiler çıkartılırken deri de soyulabileceği için elbiseler kesilerek çıkarılmalıdır.
c- Isıya maruziyetin devamını önlemek ve duman solunması neticesinde daha fazla zararı önlemek için kazazede yangın alanından uzaklaştırılmalıdır.
d- Yanık yerler bol suyla soğutulur. Ancak geniş bir yanığın uzun süre soğuk suda kalması vücut ısısının kaybına neden olabilir. Ayrıca 3. derece yanıklarda en büyük tehlike iltihaplanmadır. Böyle bir yanığı yanmayı durdurmak dışında uzun süre suya daldırmak iltihaplanma riskini arttırabilir.

2- Kazazedenin yaşamsal fonksiyonlarını desteklemek :
Yüzde yanıkları olan veya duman ya da gaz solumuş kazazedelerde solunum güçlüğü gelişebilir. Kazazede nakilden önce şok tedavisine ihtiyaç duyabilir. Kazazede şoka karşı uygun pozisyonda tutulur, bilinci açıksa ağızdan bol su verilmesi çok faydalı olabilir. Kazazede ABC yönünden sürekli kontrol edilmeli ve gereken destek sağlanmalıdır.

3-Isı kaybını ve iltihaplanma riskini azaltmak için yanık alanı kuru, steril bir pansuman malzemesiyle örtmek :
Bir yanığın üzerine yanık alanı çok geniş değilse koyulabilecek en iyi malzeme steril gazlı bezdir. Merhem, losyon veya antiseptikler asla kullanılmamalıdır. Eğer steril bir malzeme yoksa temiz bir çarşaf da örtülebilir. Yanık alan üzerindeki su kesecikleri asla patlatılmaz. Yanık alana diş macunu, salça, yağ vs. gibi maddeler asla sürülmez.

4- Kazazedeyi nakletmek :
Kazazedeyi acilen yanık yaralanmalarının tedavi edilebildiği bir hastaneye sevk etmek gereklidir.

Kimyasal Yanıklar : Kimyasal yanıkların çoğu endüstriyel alnda, fabrika ve laboratuarlarda kullanılan kuvvetli asit veya bazlar gibi kimyasal maddelerin deri ile teması sonucu oluşur.

• Temelde kimyasal yanıklara yapılacak ilkyardım termal yanıklardaki gibidir. Yanma sürecini durdurmak için kimyasal maddenin kazazede ile teması kesilmelidir. Bazı istisnalar dışında bu, yanık alanın bol su ile yıkanması demektir. Ancak basınçlı su kullanılmamalıdır. Çünkü su basıncı derideki mekanik hasarı arttırabilir.

• Etkilenmiş alandaki cilt bol suyla hızla yıkanırken giysiler de çıkarılmalıdır. Bol suyla yıkama başladığında kazazede sıklıkla acısının sona erdiğini söyleyecektir. Ancak yıkama işlemi ağrı dindikten sonra 10dk. daha sürdürülmelidir. Pek çok kimyasal madde geç reaksiyon verir ve kazazede artık acı hissetmemesine rağmen zarar vermeye devam eder.

• Yıkama tamamlandıktan sonra yanık alan kuru, steril pansuman malzemesiyle örtülmeli ve kazazede hastaneye nakledilmelidir.

• Eğer sönmemiş kireç gibi katı bir kimyasal madde kazazedenin üzerine dökülmüşse yıkamadan önce bunlar temizlenmelidir. Kuru bir kimyasal madde suyla temas edince aktive olur, yanıcı bir tepkime verir, deriye kuru olduğundan daha fazla zarar verir. Kazazedenin giysileri de çıkarılmalıdır. Çünkü giysilerin kat ve dikiş yerlerinde kimyasal madde artıkları tutulabilir. Ayakkabılar, çoraplar, eldivenler de aynı nedenle çıkarılmalıdır. Yumuşak bir fırça yardımıyla madde artıkları uzaklaştırıldıktan sonra kazazede bol su ile yıkanır.

• Eğer yanık fenol (karbolik asit ) ile olmuşsa kazazede fenol çözücüleri ile yıkanmalıdır. (polietilen glikol, propilen glikol veya gliserol gibi) Çünkü fenol suda çok çözünür değildir. Bilinen her türlü yağ ve alkolle yıkanabilir. Daha sonra bol su ile yıkanır.

• Sıvı asit veya baz yanıklarında da yapılacak ilkyardım alanı bol su ile, hızla yıkamaktır. Kuvvetli bazlar (sodyum hidroksit, potasyum hidroksit) kuvvetli asitlerden daha şiddetli yanıklara neden olurlar. Çünkü bunlar cildin daha derinlerine nüfuz ederler.
• Bazen kuvvetli kimyasal maddelerin gazları da özellikle solunum yolunda yanıklara neden olurlar. Eğer kazazede solunum güçlüğünden yakınıyorsa veya havada bariz gaz varsa ve kazazede gazı soluduğunu söylüyorsa ilkyardımcı solunum sisteminde hasar olduğunu düşünmelidir. Kazazede bariz bir solunum güçlüğü belirtisi olmasa bile daha sonra anlamlı solunum güçlüğü gelişebilir. Kazazede hemen hastaneye nakledilmeli, ABC yönünden uyanık olunmalıdır.
Elektrik Yanıkları


Elektrik yanıkları, düşük veya yüksek voltajlı akımla temas sonucu meydana gelir :
0.9 - 1 mA etkisizdir
1 -10 mA hafif etkilenme/ağrı
10 -30 mA kol ve/veya bacakta kuvvet azalması
30 -75 mA solunum durması
75mA - 4 A kalp ritminde bozulma veya kalp durması
4 A ve üstü, kalp durması ve ölüm nedeni olabilir.

Ev aletleri yeterince ciddi yanıklara yol açabiliyorsa da, ciddi yanıklar genellikleyüksek voltajın bulunduğu fabrika ve yüksek gerilim hatlarında çalışanlarda görülmektedir.
Elektriğin yanığa neden olabilmesi için, bir noktadan vücuda girip başka bir noktadan çıkması gerekir. Elektrik yanıkları sonucunda 2 önemli tehlike vardır:
Doku hasarı, dıştan görülen kısmın küçüklüğünün tersine iç kısımda (derin dokularda) çok fazla olabilir. Giriş yarası küçük ama çıkış yarası tam tersine çok geniş ve derin olabilir. Yüksek voltajlı elektrik enerjisi kasları ve deriyi, organ amputasyonu gerektirecek ölçüde harap edebilir.
Yanığa ilaveten (birkaç saat sonrasında bile) kalp durabilir. o nedenle yüksek voltajlı akıma kapılmış kişi mutlaka hastaneye götürülmelidir. Akıma kapılmış kişiye DOKUNULMAZ ! Öncelikle akım kesilir, bunun için şalter indirilir veya eski tip sigorta ise tamamen çıkartılır (gevşetilip bırakılmaz!). Eğer sigorta ve şaltere ulaşma olanağı yoksa o zaman, yalıtkan bir madde ile (kuru tahta, lastik, plastik gibi) kişi elektrik kaynağından, ya da elektrik kaynağı (kablo vb ) kişiden uzaklaştırılır. Aksi halde yardım etmek isteyen kişi devreyi tamamlayacağından kendisi de akıma kapılabilir. Elektrik yanıklarının, vücudun tümünün veya bir bölümünün elektrik kaynağı ile toprak arasındaki devreyi tamamlaması sonucu oluştuğu hatırdan çıkarılmamalıdır.

DİKKAT: Akım kesildikten sonra kişiye ilkyardım yapmak üzere dokunmanın hiçbir sakıncası yoktur. Akım kesildikten sonra kişinin size elektrik aktarması (yani sizde de elektrik çarpması olması) söz konusu değildir. O nedenle dokunmaktan korkmayın.



Kaynak Linklerin Görülmesine İzin Verilmiyor. Üye Ol ya da Giriş Yap