PHP'nin Yapı Taşları
PHP, bir programlama dili olarak, değişkenler, değişkenlerin değerleriyle bir işlem yapmayı sağlayan işlemciler, işlemcilerle oluşturulan deyimler ve nihayet bunların tümünü toplu olarak kullanmamızı sağlayan işlevlere (fonksiyonlara) sahiptir. PHP, nesne-yönelimli (object-oriented) bir dil olduğu için, nesne oluşturma imkanına ve bunların kullanılmasını sağlayan metodlara da sahiptir. Bütün bu imkanları kullanarak, PHP ile bir veritabanından veri alarak, bunları HTML etiketlerinin değerleri olarak kullanabiliriz; Web sitemizi ziyaret eden kişilerden bilgi alabiliriz, bu bilgilerle işlemler yapabiliriz. PHP'nin çeşitli komutlarını, deyimlerini ve fonksiyonlarını kullanarak, programımızın çalıştığı Web sunucusunun bulunduğu bilgisayara da çeşitli dosya işlemleri yaptırabiliriz.

PHP programını durdurmak
Şimdi belki PHP'yi durdurmayı hiç düşünmüyorsunuz; ama ilerde bir fonksiyonun vereceği sonucun bütün programın durdurulmasını gerektiği zamanlar olabilir. PHP'nin resmî el kitabına bile ilk baskısında konulması unutulmuş olan programı durdurma komutu, exit kelimesidir; hiç bir parametre almadan çalışır.

Bu tür karmaşık uygulamalara geçebilmek için önce, PHP dilinin unsurlarını biraz yakından inceleyelim.
Değişkenler
Programcılıkta işlemlerimizi değişkenlerle yaparız. Değişkeni bir kap gibi düşünebilirsiniz. Sözgelimi "Gün," değişkenin adı ise bu değişkenin değeri Pazar, Pazartesi, Salı, vd., olabilir. Her değişken, türüne göre, ya bir ya da daha fazla değer tutar. Adından da anlaşılacağı gibi değişkenin değeri değişir! Bu değişikliği biz yapabiliriz; programın kendisi yapabilir.
PHP'de de, bir çok başka bilgisayar programlama dilinde olduğu gibi değişkenlerin içine bir değer konmadan önce tanımlanması mümkündür; fakat gerekli değildir. Değişkenleri adının önüne $ işareti koyarak tanımlarız:
$adi;
$soyadi;
$123;
$sevdigiRenk;
Değişkenler, harf, rakam veya alt çizgi (_) ile başlayabilirler; bu karakterleri içerebilirler; ama içinde boşluk veya diğer işaretler bulunamaz. PHP değişkenleri her türlü değişken tutabilirler: bir değişkenin adının yazılış şekli onun tutabileceği değerin niteliğini belirlemez. Dolayısıyla, "$adi" değişkenin değeri "Reşit" da olabilir, "1255" de olabilir.
PHP'de genellikle değişkenleri değerini atayarak belirleriz:
$adi = "Reşit";
$soyadi = "Gülen";
$123 = 123;
$sevdigiRenk = "yeşil";
Değişkenler, kullanıldıkları işleme, taşıdıkları değeri verirler:
print $adi;
komutu, eğer değeri "Reşit" ise "Browser penceresine "Reşit" kelimesini yazdırır.
PHP'de özel bir değişkene değişken adı olarak kullanılacak değerleri de atayabiliriz:
$adi = "Reşit";
$degisken = "adi";
print $$degisken;
Burada Browser penceresine yine "Reşit" kelimesi yazılacaktır; çünkü PHP $degisken adlı değişkenin "adi" adlı değişkeni tuttuğunu bilecek ve iki Dolar işaretini görünce, $degisken'in değerini değil, onun tuttuğu değişkenin değerini yazacaktır. Bu, size şu anda karışık görünebilir. Daha sonra döngüleri gördüğümüzde bu tekniği bir satırlık kod ile yüzlerce değeri yazdırmakta kullanacağız. Bu teknik şöyle de kullanılabilir:
$degisken  = "adi";
$$degisken = "Reşit";
print "$adi";
print $$degisken;
print "${$degisken}";
print "${'adi'}";
Buradaki dört "print" komutu da Browser'a "Reşit" kelimesini yazdıracaktır.
PHP'de bir değişkenin tuttuğu değer, bir başka değişkene atanabilir. Bu ya duragan, ya da dinamik olarak yapılır. Duragan yöntemde:
$birinci_degisken  = "Nurcan";
$ikinci_degisken = $birinci_degisken;
$birinci_degisken = "Tülay";
print $ikinci_degisken;
Buradaki "print" komutu Browser  penceresine "Reşit" kelimesini yazdıracaktır. İki değişken arasındaki değer alış-verişi birinci değişkenin tuttuğu değeri değiştirmeden önce olduğu için, ikinci değişken birinci değişkenin ilk değerini almış oldu. Fakat kimi zaman iki değişken arasındaki değer alış-verişi sürekli (dinamik) olsun isteriz. PHP, buna, ilk atama sırasında & işareti kullanırsak izin verir:
$birinci_degisken  = "Nurcan";
$ikinci_degisken = &$birinci_degisken;
$birinci_degisken = "Tülay";
print $ikinci_degisken;
Buradaki "print" komutu ise Browser  penceresine "Tülay" kelimesini yazdıracaktır. Çünkü iki değişken arasındaki değer alış-verişi birinci değişkenin tuttuğu değeri değiştirmeden önce halde, ikinci değişkene birinci değişkenin değerini dinamik olarak atamış olduk. Atama işlemi sırasında & işareti kullandığımız için, birinci değişkenin değeri değiştiğinde ikinci değişkenin de değeri değişecektir.
Veri Türleri
PHP, değişkenlere, tuttukları değere göre farklı bellek alanı  tahsis eder; bu bakımdan verilerimizin türü etkin bir programcılık açısından önem taşır. Ayrıca PHP, diğer bütün programlama dilleri gibi belirli veri türleri ile belirli işlemleri yapar veya yapamaz. Örneğin, ancak iki sayı arasında aritmedik toplama yapılabilir. İki metin tutan değişken aritmetik olarak toplanamaz; ancak içerdikleri değerler ardarda eklenebilir. Ne var ki, PHP sizin aritmetik toplama mı, yoksa ardarda ekleme mi yapmak istediğinizi bilmek durumunda değildir. (PHP'ye 'muazzam dil' dedik; içinde yapay zekâ var demedik!) Dolayısyla değerleri 5 ile 6 olan iki değişkeni topladığınız zaman ortaya 11 yerine 56 çıkarsa, kabahati PHP'de değil, değişkenlere veri atayan kişide (büyük bir ihtimalle kendinizde) aramalısınız.
PHP açısından dünyada altı tür değer vardır:
Tamsayı (Integer): 5,124, 9834 gibi
Çift (Double): 3,567 gibi
Alfanümerik (String): "Reşit" gibi
Mantıksal (Boolean): doğru (true)/yanlış (false) gibi
Nesne (Object)
Dizi (Array)
Bazı uzmanlara göre, gerçekte PHP'de mantıksal (boolean) değişken türü yoktur. B kanının sebebi, PHP'nin true (doğru) ya da false (yanlış) olarak atadığımız değerleri 1 ve boş/null değerlere çevirmesi, mantıksal olarak sorgulandığında 0 dışındaki tam ve ondalık değişkenleri TRUE, 0'ı FALSE sayması, ve boş alfanümerik değişkenleri FALSE, dolu alfanümerik değişkenleri ise TRUE olarak değerlendirmesidir. Ancak daha sonra gereceğimiz gibi PHP, Mantıksal/Boolean adında bir değişken değiştirme fonksiyonuna sahiptir ve bu tür değişkenlerin türü sorulduğunda "boolean" karşılığını verir.
Tür Değiştirme
Değişkenlere atadığımız değerlerinin türlerini genellikle biliriz; ama yüzlerce değişkenle uğraştığımız bir Web programında değişken türünü unutmak çok kolaydır. Kimi zaman da değişkenlere program yoluyla değer atarız; başka bir deyişle programımız bazı değişkenleri kendisi oluşturabilir, ve bunlara kendisi değer atayabilir. Bu tür program yoluyla atanan değerlerin de türünde kuşkuya kapıldığımız anlar olabilir. Bir değişkenin değerinin türü hakkında kuşkunuz varsa, en emin yol bunu PHP'nin kendisine sormaktır. Bu sorgulamayı gettype() fonksiyonu ile yaparız.

Fonksiyon
PHP'nin gettype() ve  print() gibi, kendi içinde bulunan kullanılmaya hazır bir çok fonksiyonu vardır.  Daha sonra kendi fonksiyonlarımızı yazmanın yollarını da göreceğiz. Programcılık dilinde ister dile ait olsun, ister kendimiz yazmış olalım, bir fonksiyonu kullanmaya "fonksiyon çağırma" denir. Fonksiyonlar da fonksiyon çağırabilirler. Çağrılan bir fonksiyon ya kendisinden beklenen işi yapar, ya da kendisini çağıran işleme veya fonksiyonu bir değer sunar. Buna fonksiyondan dönen değer denir.

Şimdi, bir PHP programı yazalım, bir takım değişkenlere değerler atayalım ve bunların türlerini PHP'ye soralım. Bir düzyazı programı ile şu metni yazın ve turler.php adıyla kaydedin:
<HTML>
<HEAD>
<TITLE>PHP'de Degisken Turleri</TITLE>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=ISO-8859-9">
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1254">
</HEAD>
<BODY>
<B>
<H2>
<?php
   $sayi  = 5;
   print("Birinci değişkenin adı: \$sayi<br>");
   print("Değeri : ");
   print "$sayi<br>";
   print("Türü : ");
   print gettype( $sayi ) ; //tamsayi/integer
   print "<br>";
   print "<br>";

   $alfanumerik  = "Reşit";
   print "İkinci değişkenin adı: \$alfanumerik<br>";
   print "Değeri : ";
   print "$alfanumerik<br>";
   print("Türü : ");
   print gettype( $alfanumerik ) ; //alfanümerik/string
   print "<br>";
   print "<br>";

   $ondalik  = 5.1234;
   print "Üçüncü değişkenin adı: \$ondalik<br>";
   print "Değeri : ";
   print "$ondalik<br>";
   print("Türü : ");
   print gettype( $ondalik ) ; //çift,ondalık/double
   print "<br>";
   print "<br>";

   $mantiksal  = true;
   print "Üçüncü değişkenin adı: \$mantiksal<br>";
   print "Değeri : ";
   print "$mantiksal<br>";
   print("Türü : ");
   print gettype( $mantiksal ) ; //mantıksal/boolean
   print "<br>";
   print "<br>";
?>
</H2>
</B>
</BODY>
</HTML>
Bu programı çalıştığımızda karşımıza şöyle bir görüntünün gelmesi gerekir:
<php00009.tif>
Burada mantıksal (boolean) değer olarak doğru anlamına true değeri atadığımız halde, PHP'nin bu değişkenin değeri olarak 1'i gösterdiğine dikkat edin. PHP'de bir fonksiyon, elde ettiği değer doğru ise sonuç olarak 1 değerini verir. (Yanlış/false değerinin neye çevrildiğini bulabilir misiniz?)
Escape
turler.php dosyasını yazdıysanız, şu satırdaki, ters-bölü işareti dikkatinizden kaçmamış olmalı:
   print "İkinci değişkenin adı: \$alfanumerik<br>";
Daha önce gördük ki, tek veya çift tırnak içine de alsak, PHP, bir değişken adını gördüğü zaman onun yerine o değişkenin tuttuğu değeri yazar. PHP bunu, değişken adının başındaki $ görerek yaparak. $ işareti gibi PHP için özel anlamı olan işaretlerin anlamlandırılmasını önlemek ve bu işaretleri düz metin saymasını sağlamak için bu işaretlerin önüne ters-bölü işareti koyarız. Buna o karakteri kurtarma veya ESCaping denir. PHP'nin anlamlı işaretleri ve bunların ESCape-yazılışı şöyledir:
\'   Tek tırnak
\"   Çift tırnak
\\   Ters-bölü
\$   Dolar işareti
\n   Yeni Satır (New Line)
\r   Satır Başı (Return)
\t   Sekme (Tab) karakteri
///////////////////////////KUTU////////////////
Kimi zaman bir değişkene atadığımız değerin türünü değiştirmek gerekir. Bunu settype() fonksiyonu ile yaparız. Elimizde böyle bir imkan var diye, bir değişkenin alfanümerik (String) olan değerini sayıya çevirebileceğini sanmayın. PHP buna çok kızar! Şu örneği de tur_degistir.php adıyla kaydedelim:
<HTML>
<HEAD>
<TITLE>PHP'de Degisken Turleri</TITLE>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=ISO-8859-9">
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1254">
</HEAD>
<BODY>
<B>
<H2>
<?php
   $degisken  = 5.67890;
   print("Değişkenin  değeri : ");
   print "$degisken<br>";
   print("Türü : ");
   print gettype( $degisken ) ; //çift,ondalık/double
   print "<br>";
   print "<br>";

   print "İlk değiştirme işlemi: Alfanümerik/String:<br>";
   settype( $degisken, string ); //alfanümerik/string
   print "Değeri : ";
   print "$degisken<br>";
   print("Türü : ");
   print gettype( $degisken ) ; //alfanümerik/string
   print "<br>";
   print "<br>";

   print "İkinci değiştirme işlemi: Tamsayı/Integer:<br>";
   settype( $degisken, integer ); //Tamsayı/Integer
   print "Değeri : ";
   print "$degisken<br>";
   print("Türü : ");
   print gettype( $degisken ) ; //Tamsayı/Integer
   print "<br>";
   print "<br>";

   print "Üçüncü değiştirme işlemi: Ondalık/Double:<br>";
   settype( $degisken, double ); //çift,ondalık/double
   print "Değeri : ";
   print "$degisken<br>";
   print("Türü : ");
   print gettype( $degisken ) ; //çift,ondalık/double
   print "<br>";
   print "<br>";

   print "Dördüncü değiştirme işlemi: Mantıksal/Boolean:<br>";
   settype( $degisken, boolean ); // Mantıksal/Boolean
   print "Değeri : ";
   print "$degisken<br>";
   print("Türü : ");
   print gettype( $degisken ) ; // Mantıksal/Boolean
   print "<br>";
   print "<br>";
?>
</H2>
</B>
</BODY>
</HTML>
Bu programı çalıştırdığımızda, ilk atadığımız değerin ondalık/double olarak belirlendiğine dikkat edin. Bu değerin türünü alfanümerik/string olarak değiştirdiğimizde değişmediğini görüyoruz. Fakat tamsayı/integer'a çevirdiğimizde PHP değerin tamsayı bölümünü alıyor; ondalık-kesir bölümünü atıyor. Nitekim daha sonra değişkerin türünü yeniden ondalık yaptığımız halde, atılan bu bölüm geri gelmiyor. Son olarak değişkeni mantıksal ifade olarak değiştirdiğimizde, değerin doğru/true olduğunu anlıyoruz; değer olarak bize 1 dönüyor. PHP, sıfır dışındaki tüm değerleri doğru/true'ya çevirir; sıfır'ı ise yanlış/false olarak atar ve boş/null değer verir.
<php00010.tif>
Şu anda PHP'yi tam bilemediğimiz için nerede kullanılır kestiremiyoruz, ama diyelim ki burada olduğu gibi, değişkeni bir daha düzelmeyecek şekilde değişikliğe uğratmak istemeyebiliriz; fakat yine de değerinin türünü değiştirmek isteyebiliriz. Bunu da nerede kullanabiliriz, şu anda bilmiyoruz. Ama diyelim ki, böyle bir işlem yapmaya ihtiyacımız oldu! Hatırlıyor musunuz, biraz önce özel bir şekilde bir değişkene başka bir değişkenin adını değer olarak vererek, aslında bu değişkenin ilk değişkenin değerini almasını sağlamıştık. Burada da aynı tekniği kullanabiliriz. Bu kodu da tur_kopyala.php adıyla kaydedin:
<HTML>
<HEAD>
<TITLE>PHP'de Degisken Turleri Kopyalama (Casting)</TITLE>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=ISO-8859-9">
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1254">
</HEAD>
<BODY>
<B>
<H2>
<?php
   $degisken  = 3.1418;
   print("Değişkenin  değeri : ");
   print "$degisken<br>";
   print("Türü : ");
   print gettype( $degisken ) ; //çift,ondalık/double
   print "<br>";
   print "<br>";

   print "İlk kopyalama işlemi: Alfanümerik/String:<br>";
   $kopya_degisken =  ( string ) $degisken; //alfanümerik/string
   print "Değeri : ";
   print "$kopya_degisken<br>";
   print("Türü : ");
   print gettype( $kopya_degisken ) ; //alfanümerik/string
   print "<br>";
   print "<br>";

   print "İkinci kopyalama işlemi: Tamsayı/Integer:<br>";
   $kopya_degisken =  ( integer ) $degisken; //Tamsayı/Integer
   print "Değeri : ";
   print "$kopya_degisken<br>";
   print("Türü : ");
   print gettype( $kopya_degisken ) ; //Tamsayı/Integer
   print "<br>";
   print "<br>";

   print "Üçüncü değiştirme işlemi: Ondalık/Double:<br>";
   $kopya_degisken =  ( double ) $degisken; //çift,ondalık/double
   print "Değeri : ";
   print "$kopya_degisken<br>";
   print("Türü : ");
   print gettype( $kopya_degisken ) ; //çift,ondalık/double
   print "<br>";
   print "<br>";

   print "Dördüncü kopyalama işlemi: Mantıksal/Boolean:<br>";
   $kopya_degisken =  ( boolean ) $degisken; // Mantıksal/Boolean
   print "Değeri : ";
   print "$kopya_degisken<br>";
   print("Türü : ");
   print gettype( $kopya_degisken ) ; // Mantıksal/Boolean
   print "<br>";
   print "<br>";
?>
</H2>
</B>
</BODY>
</HTML>
Bu programın can alıcı noktası örneğin "$kopya_degisken =  ( boolean ) $degisken;" şeklindeki komut; burada $kopya_degisken adlı değişkene $degisken adlı değişkenin değerini (eşittir işareti ile) kazandırırken, arada yeni değişkenin kazanmasını istediğimiz türün adını parantez içinde yazıyoruz. Burada gerçekte, $degisken adlı değişkenin değerine hiç bir şey olmuyor. Bu programı çalıştırırsanız, ilk değerin ontalık kısmının önceki örnekte olduğu gibi değişim işlemi sonunda tamamen yok olmadığını görebilirsiniz.
<php00011.tif>
$degisken adlı değişkenin değeri değişmeden durduğu için üçüncü adımda yıptığımız ondalık tür olarak kopyalama sonucu yeni değişkenin değeri yine kesiri ile karşımıza çıkıyor.