Migren çocuklukta kendini gösterir...

Çocuğunuzu araba tutuyor, alerjisi var, uyuma güçlüğü çekiyor ya da sık kusuyorsa ileride migrenle karşılaşma ihtimali çok daha yüksek...

Çünkü migren, beyni ve sinir sistemi daha hassas olan insanları esir alıyor!
Migren ve baş ağrıları, insanlık tarihi kadar eski. Asurlularda, Mısır papirüslerinde baş ağrısıyla ilgili bilgiler yer alıyor... Ancak yüzyıllar önce olduğu gibi bugün de migren sırrını koruyor. Tedavideki hızlı ilerlemelere karşın hastalığın nedeni hâlâ bilinmiyor.

Günümüzde baş ağrısı şikâyeti olanların toplumdaki oranı yüzde 90’lara kadar ulaşıyor. Dünyada en sık rastlanan hastalıklar arasında ilk sırada yer alan baş ağrıları, işgücü ve ekonomik kayıplarda da en ön sırada gelen hastalıklardan... Baş ağrılarından migren, ‘yaşam kalitesini kalp krizinden bile çok düşüren hastalık’ olarak anılıyor.

Uzmanlara göre herkes hayatının bir döneminde mutlaka baş ağrısı çekiyor. Pek çok hastalıkta olduğu gibi başağrılarının da çeşitleri, alt grupları var. Bu yazı dizimizde baş ağrılarına ve en çok bilinen baş ağrısı olan migrenle ilgili merak edilenlere ışık tutacağız...

Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Baki Göksan, baş ağrıları ve migren konusundaki ayrıntılı açıklamalarda bulundu...

Baş ağrılarının görülme sıklığı nedir?
Baş ağrısı toplumda en sık görülen şikâyetlerin başında gelir. Nasıl ki kişi hayatı boyunca ‘Nezle olmadım’ deme hakkına sahip değilse neredeyse ‘Hiç baş ağrısı çekmedim’ deme oranı da ona yakındır.

Oranı nedir?
Baş ağrısı şikâyeti olanların oranı toplumda yüzde 90’lara ulaşır.

Baş ağrılarının kaç tipi var?
İki büyük gruba ayrılır. Doğrudan doğruya baş ağrısı tablosuyla ortaya çıkan, başka bir hastalıkla ilişkisi olmayan baş ağrıları. Bunlar da kendi içinde üçe ayrılır; migren, gerilim tipi ve küme baş ağrıları olmak üzere. Bunlara primer (birincil) baş ağrıları da denir. İkinci grup baş ağrıları ise yüzde 10 oranında görülen, nedeni belli bir hastalığa bağlı olanlardır.
Baş ağrıları hangi hastalıkların habercisi?
Beyin damar hastalıkları, sinir sistemi hastalıkları, beyin tümörleri, göz hastalıkları, sinüzit, menenjit gibi hastalıkların seyri sırasında bunlara bağlı olarak ortaya çıkan baş ağrıları, bu hastalıkların en önemli belirtilerindendir.

Birincil baş ağrılarının görülme oranı nedir?
Tüm baş ağrılarının yüzde 90’ını migren ve gerilim tipi baş ağrıları oluşturur.
Her 5 kadından biri...

Migrenin görülme sıklığı nedir?
1998’de yapılan ‘Türkiye Baş ağrısı Epidemiyoloji Çalışması’na göre Türkiye’de 15 - 55 yaş arasında yüzde 16.4 oranında görülüyor. Kadınlarda yüzde 22, erkeklerde yüzde 11. Kısacası her 5 kadından, her 10 erkekten birinde migrene rastlanıyor.

Özellikleri nedir migrenin?
En önemli özelliği ataklar (kriz) halinde ortaya çıkması. Ağrı başladığında 4 ile 72 saat arasında sürmesi. 3-5 gün ya da bir hafta ara verir, sonra tekrar ortaya çıkar. Ayda 3-4 kez ortaya çıkar. Genellikle başın tek tarafını tutar. Ağrı, zonklayıcı özellikte, orta veya şiddetlidir. Kişinin günlük aktivitesini ileri derecede kısıtlar veya engeller. Aktivite sırasında ağrı daha da kötüleşir. Ağrıyla birlikte bulantı, kusma, ışıktan, sesten rahatsız olma ve ağrının artması sözkonusudur. Hastalar genelde sessiz, loş bir yerde uyuyarak krizi atlatmaya çalışır.

Migrenin kaç tipi var?
Genel olarak iki gruba ayrılır. ‘Aura’lı dediğimiz ön belirtili migren ve aurasız migren. Migrenlerin yalnızca yüzde 10’u auralıdır.
 

Migrenin belirtileri
Migrenin aurası nedir?
Aura, ön belirtili migrende rastlanan şikayetlerdir. Bu belirtilerin çoğu görmeyle ilgilidir. Hasta, parlak ışıklar, zig zag çizgiler gördüğünü ya da görmenin bulanıklaştığını, bir alanda veya bir bölgede görme kaybı olduğunu söyler. Ayrıca kolda, bacakta uyuşma, baş dönmesi, konuşmayla ilgili bozukluklar da görülür. Ve ağırı başlar.

Migrenin nedeni ne?
Migrenli kişi doğuştan yatkın olarak dünyaya geliyor. Migrenlilerin beyni, sinir sistemi daha hassas, uyarıya yatkın. Migrende kalıtımın etkisi var mı?
Genetik geçiş önemli rol oynuyor. Eğer annesi migren olan çocuk, annesine diğer özellikleriyle benziyorsa o çocuğun migren olma riski çok yüksek. Çevresel faktörler bunun üzerine eklendiğinde migren ortaya çıkıyor.

Ağrı sırasında neler oluyor?
Beyin etrafındaki damarlar genişliyor, damarların çevresinde şişmeler meydana geliyor. Sinir uçları, damardaki her genişlemede uyarılıyor ve zonklama biçimindeki bu ağrıyı kişi algılamaya başlıyor.

Migren ağrısı dışardan anlaşılır mı?
Ağrı sırasında gözde kızarma, yaşarma, göz çevresinde şişme ve renk değişiği görülebilir.

Yetişkinlerde daha çok
Alerjik temeli nedir migrenin?
Küçüklüğünde alerjisi olanlarda ya da araba tutan çocuklarda ileri yaşlarda migrene daha sık rastlanıyor. Araba tutması, sinir sisteminin hassasiyetiyle ilgili ipucu veriyor.

Çocukluğa dair başka ipuçları var mı?
Uyku düzensizliği, uyuma güçlüğü olan çocuklar, belli bir nedeni olmadan ortaya çıkan kusmalar. Kolay kusan çocuklarda ileride daha sık migrene yakalanıyor.
Çocukluklarda da görülür mü?
Tüm migrenlilerin yüzde 10 - 15 kadarında hastalık, çocukluk çağında başlıyor. Migrenin çocukluk çağında görülme oranı ise yüzde 3 - 5 civarında. Ergenlikten sonra yüzde 10’ların üstüne çıkıyor.

‘Ölsem de kurtulsam’ dedirten baş ağrıları Oldukça seyrek görülen, erkeklere özgü ‘küme baş ağrıları’ diğer ağrılara kıyasla çok daha şiddetli oluyor. Uzmanlar bu şiddetli ağrıları çeken hemen hemen tüm hastaların ağrı sırasında intiharı düşündüğünü belirtiyor!
Yaklaşık 45 dakika ile 1 saat arasında süren küme baş ağrıları, göz çevresinde ortaya çıkıyor. Kişi başını ellerinin arasına alıp odanın içinde duvardan duvara kendisini vuracak hale geliyor. Gözleri kızarıyor, yaşarıyor, burnu akıyor, tıkanıyor. Günde birkaç kez tekrarlıyor. Bu ağrılı günler bir, iki ay devam ettikten sonra uzun süre (6 aydan veya 6 yıla kadar) ağrısız, sessiz dönem başlıyor. Sonra yine başlıyor.
Sadece ağrılı döneme sınırlı tedavi uygulanıyor. Atakların başladığı dönemde yapılan tedaviyle çok yüksek oranda ağrılar kontrol altına alınıyor. Tedavi kesildiğinde kişi ataksız olarak yaşamını sürdürüyor. Atak başladığında tedavi yeniden gündeme geliyor.
Migren ile baş ağrısını ayıran ipuçları Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aksel Siva, migren ve gerilim tipi baş ağrısının farkları hakkında şu ipuçlarını veriyor:

MİGREN:

• Genelde ağrı başın tek tarafındadır.

• Kusma migren için ayırıcı tanıdır. • Krizler (atak) halinde gelir.

• Ağrı 4 ila 72 saat sürer (orta veya şiddetli).

• Ağrı başlangıcında görme bozuklukları olur (auralı tipinde).

• Baş hareketleri ve fiziksel aktiviteyle ağrı artar.

GERİLİM BAŞ AĞRISI (Stresten kaynaklanan)

• Çok nadir tek taraflı olabilir. Tüm başı tutar, tepede etkilidir.

• Bulantı olabilir ama kusma görülmez.

• Bir hafta - 15 gün ağrıyla (hafif) geçer.

• Ağrı kriz şeklinde olmaz.

• Ağrı başlamadan önce görme bozuklukları olmaz.

• Hareket etme ağrıyı artırmaz.

Migreni tetikleyen faktörler

Çevresel etkenler

• Yükseklik değişiklikleri.

• Hava kirliliği.

• Sigara dumanı.

• Parlak güneş ya da lamba ışığı.

• Floresan ışığı veya titreyen herhangi bir ışık (jaluziden süzülen güneş ışığı, bilgisayar monitörleri).

• Yüksek ve devamlı gürültü (bebek ağlaması, vantilatör sesi, güç kaynaklarının sesi).

• Parfüm.

• Kuvvetli diğer kokular ve kimyasal maddeler, (kumaş boyası, duvar boyası, çöp kokusu, egzos dumanı vs.).

• Hava durumundaki değişiklikler (basınç farklılıkları, sıcaklık ve nem değişikliği, kuvvetli rüzgâr, lodos).

• Havasız ortamlar.

• Mevsimsel değişiklikler (sonbahar ve ilkbahar en kötü zamanlar).

Davranış kalıpları

• Açlık, öğün atlama.

• Çok ya da az uyuma, uyku düzenindeki bozukluklar. • Temizlik maddeleri veya kokulu deterjanlar.

• Uçak yolculukları.

• Doğum kontrol hapları.

• Sigara ve diğer tütün ürünleri. • Su kaybı.

• Kadınlarda hormonal değişiklikler (âdet dönemi, hamilelik).

• Oruç tutmak, fazla karbonhidratı bir anda almak gibi kan şekerinin düşmesine neden olan durumlar.

Yiyecek ve içecekler

Migreni tetikleyen faktörler arasında pek çok besin sorumlu tutuluyor. Ama uzmanlar bu konuda bir liste vermenin yanlış olacağını, her hastada migren ağrısını arttıran yiyeceğin farklı olduğunu vurguluyor.

Prof. Baki Göksan, "Kuruyemişten portakala, tavuk ciğerinden sarmısağa kadar listeyi uzatmak mümkün. Ama hastaya liste verip şundan kaçının demek doğru değil. Burada önemli olan kişinin ağrısını tetikleyen maddeyi kendisinin bulup, keşfetmesi. Her hastanın hassas olduğu gıdalar farklı" diyor.

Konserveler şüpheli!

SSK Vakıf Gureba Hastanesi Ağrı Ünitesi Şefi Dr. Tayfun Aldemir de dondurma, kuruyemiş ve deniz ürünlerinin genel olarak "şüpheli besinler" kabul edildiğini belirterek şunları söylüyor: "Konserve yiyecekler (koruyucu maddeler içerdiğinden) bazı peynir çeşitleri, karides, istiridye, şarap ve bira, migreni tetikleyen besinler olarak bilinir ancak hastaya göre değişir" diye konuştu.

Çikolata masum

Doktor Aldemir’e göre bugüne kadar migreni tetiklediği düşünülen çikolata aslında suçlu değil. Migren atağı öncesinde hastanın şeker isteğinin arttığına işaret eden Aldemir, "Bu nedenle kişi çikolataya yöneliyor. Ve migren krizi çikolata yedikten sonra başlamış gibi görünüyor. Fakat böyle bir şey yok" diyor.

Bu baş ağrısı sıradan değil!

Baş ağrılarının sıradan olup olmadığını anlamak için şu tavsiyelerde bulunuluyor:

• Şimdiye kadar düzenli baş ağrısı çekmeyen bir kişide aylarla sınırlı sürelerle ağrı başlamışsa,

• İlk kez ağrıyla tanışan bu kişinin yaşı 10’un altında, 50’nin üstündeyse,

• Daha önce mevcut olan ağrının şiddeti, şekli değiştiyse, tedaviye cevap vermiyorsa,

• Baş ağrısı şimdiye kadar hayatında karşılaştığı en şiddetli ağrıysa ve ağrı bir fiziksel aktivite sırasında (ağır bir yük kaldırmak, cinsel ilişki) ortaya çıkmış ve şiddetini arttırmışsa mutlaka doktora gitmek gerekiyor.