İnsan Allah'ın en canlı aynasıdır 
 
 
Cenab-ı Allah, kâinatı yaratırken pek çok maslahata ve umumi neticeye bakmıştır; murad-ı Sübhani olan neticeler elde edilirken meydana gelecek izafi (subjektif) şerler nazar-ı itibara alınmaz. Haddizatında insanların da "hayır" diye yaptıkları pek çok şeyin altında bir kısım izafî "şer"ler vardır. 
 
 
 
Mesela insanlar atomu icad etmişlerdir. Şayet atom, milletler arasında sulh-i umumiyi temine matuf olarak kullanılsa atomun keşfi hayır olacaktır. Bu sebeple o, insanlığa zarar vermeden, denizaltılarını yürütmede, aydınlatma ve ısıtma işlerinde kullanılabilse insanlığın yararına olacaktı. Ama Hiroşima ve Nagasaki'ye atılan atom bombaları insanlığın yararına olmamış aksine büyük bir alanı senelerce canlı yaşamaz hale getirmiştir. O gün üç yüz binden fazla insanın hayatına mal olan bu bombanın, zararlı te'sirleri hâlâ devam etmektedir. Atom bu haliyle bir ma'nada şerdir ve olabildiğine çirkindir. Atomu insanoğlu icad etti, geliştirdi ve beşerin başına bela yaptı. Görüldüğü gibi şer için yapılmasalar bile insanoğlunun sebebiyet vermesiyle onun şerre dönüştüğü de olabiliyor.

Bir başka misal; elektriğin icadıdır. Bu icadı insanlığın en büyük keşiflerinden biri olarak kabul edenler arasında, "Elektriği keşfedenler, Hz. Muhammed'e inanmıyorsa bunca iyiliğine rağmen cennete giremez mi?" diye soranlar bile vardır. Demek ki, elektriğin icadının büyük bir iyilik olduğunu herkes kabul ediyor. Oysaki bulunan ışık ve ziya Allah'ın yarattığı bir madde ve onun tezahürüdür. Onu, Allah yaratmıştır. İnsan ise sadece Allah'ın yarattığını keşfetmiştir. Biz, insanlığa büyük bir iyilik yapmış olan kim olursa olsun eğer "La ilahe illallah" dediyse, bu şarta bağlı olarak Allah onu mesut etsin deriz. Ama keşfedilen bu elektrikte, pek çok hayrın yanında şer de vardır. Evet, sesimizin çok uzaklara gitmesini o elektrikle sağlıyoruz. Karanlıkta birbirimizin yüzünü onunla görüyor, fabrikaları onunla çalıştırıyor ve her yeri onunla tenvir ediyoruz. İlk bakışta bunların hepsi hayırdır ve o da bu hayırların sebebidir. İşte bunlar umumi neticelerdir. Fakat bunun altında bazen şer de olabilir. İçine su kaçırdığınız zaman kontak yapar; tedbirsiz ve ihtiyatsız olarak uğraşırsanız da sizi çarpıp öldürebilir. Görüldüğü üzere, mutlak hayır gibi görünen elektriğin bile bir kısım şer neticeleri olabiliyor. Şimdi elektriğin sadece bu şer yönünü düşündüğümüzde, "Allah cezasını versin bunu bulanların!" demeye hakkımız var mıdır? Evet, o zahiren insanlığın başına yedi başlı bir belayı salmıştır. Ne var ki bugün böyle bir şey söyleyen kimse yoktur. Aksine halk, onu umumi neticeleri itibariyle ele alıyor, ortaya çıkan kusurlardan da kendini veya elektriği suiistimal edenleri kınıyor.

Bunun gibi suyu da Allah yaratmıştır. Su, Allah'ın emriyle buharlaşarak, yağmur oluyor, toprağı suluyor. Bu arada toprağın denizlere akmaması, şehirlerin ve köylerin sele kapılmaması insanlara emanet edilmiş bir sorumluluktur. Avrupa ülkeleri nehirleri kullanıyor, içlerinde gemileri yüzdürüyorlar. Bunun için de bazı yerlerde kanallar açarken bazı yerleri de derinleştirerek sorumluluklarını yerine getiriyorlar. Onlar eşya ve hadiselere hükmediyor ve Allah'ın kâinatta vazettiği tekvinî ayetleri iyi okuyorlar. Sel felaketi daha çok bizde ve bazı geri kalmış ülkelerde var. Şimdi asıl felaket olan şey, su ve sel değil, uyuşukluktur. Asıl korkulacak şey de eşya ve hadiseleri bilememe, varlığın ruhundan habersiz yaşama ve Allah'ın neyi niçin yarattığını idrak edememektir.

İnsan yeryüzünde Allah'ın halifesidir

Yukarıda anlatılan misallerde olduğu gibi bir kısım insanlarda da bazı şerler vardır. Ama bu hususta da asıl olan, büyük hayırlardır. Beşer, Allah'ın emriyle eşya ve hadiselere müdahale etme kabiliyetine sahiptir. Her şeyden evvel ahsen-i takvime mazhar olan beşer, yeryüzünde Allah'ın halifesidir. O öyle bir ağacı temsil eder ki, o ağacın potansiyel donanımı çekirdek ve meyvesi, melaike-i kiramı dahi geride bırakacak mahiyettedir. Miraçta mesafeler Efendimiz'in ayağının altında dürülüp en büyük nebülözler ayaklarının altında kaldırım taşı haline gelirken orada Cibril'in sesi duyulur: "Yürü ya Muhammed! Bundan öte bana bir adım atmak dahi mümkün değildir." İşte insanoğlu böyle bir meyve vermeye de müsaittir.

Mahz-ı hayır için yaratılan beşer, cismaniyette Allah'ın en canlı aynasıdır. O, hem maddede, hem manada, hem akılda hem de ruhta bütünüyle Cenab-ı Hakk'ın binbir isminin nokta-i mihrakiyesidir (odak noktasıdır). İşte bütün bunlarda, melekler dâhil Cenab-ı Hakk'a ayna olabilecek ikinci bir varlık gösterilemez. Beşer bu ayinedarlığı yaparken, kendisine cennete gitme ve Cemalullahı görme yanında bir imtihan kabiliyetini inkişaf ettirme adına ona şehevî, behîmî, gadabî duygular ve su-i istimalata açık akıl gibi kabiliyetler de verilmiştir. Bunlar şer gibi görünmekle beraber mutlak şer değil, hayırda da kullanılabilecek kabiliyetlerdir. Pürşer beşer bunları suiistimal ettiği zaman, kendi hazırladığı felaketlerde boğulmuş olacaktır. Yoksa haddizatında o hem potansiyeli, hem de kendinde mekni bulunan hakikatlerle mahz-ı hayırlar abidesidir. Evet, beşer mahz-ı hayırdır, onu şer haline getiren de yine kendisidir.


ÖZETLE

1- Cenab-ı Allah, kâinatı yaratırken pek çok maslahata ve umumi neticeye bakmıştır; murad-ı Sübhani olan neticeler elde edilirken meydana gelecek izafi (subjektif) şerler nazar-ı itibara alınmaz.

2- Beşer, Allah'ın emriyle eşya ve hadiselere müdahale etme kabiliyetine sahiptir. İnsan yeryüzünde Allah'ın halifesidir. Onun potansiyel donanımı, melaike-i kiramı dahi geride bırakacak mahiyettedir.

3- Mahz-ı hayır için yaratılan beşer, cismaniyette Allah'ın en canlı aynasıdır. O, hem maddede, hem manada, hem akılda hem de ruhta bütünüyle Cenab-ı Hakk'ın binbir isminin odak noktasıdır.

Bu metin, Hocaefendi'nin 1970'li yıllarda cami cemaatinin sorularına verdiği cevaplardan derlenmiştir.