Gönderen Konu: ELAZIG VE DÜGÜN ÖRF VE ADETLERI (Okunma sayısı 4671 defa)

orkide · « : 05 Temmuz 2008, 23:35:43 »

Linklerin Görülmesine İzin Verilmiyor. Üye Ol ya da Giriş Yap
BELEDIYE CARSI PARKI
Linklerin Görülmesine İzin Verilmiyor. Üye Ol ya da Giriş Yap
BOSNA HERSEK BULVARI
Linklerin Görülmesine İzin Verilmiyor. Üye Ol ya da Giriş Yap
CAYDA CIRA HEYKELI

Linklerin Görülmesine İzin Verilmiyor. Üye Ol ya da Giriş Yap
ELAZIG HARPUT

ELAZIG

ÖRF-ADET-GELENEK-GÖRENEKLERİ EVLİLİK:

Görücüler ve Denemeler :

Elazığ ve köylerinde evlenme yaşı kızlarda genelde 17-18'dir. Erkelerde ise ağırlıklı askerlik yapması ve iş güç sahibi olması ile orantılıdır. Evelenmeler genelde görücü usulü olmakla beraber, sevme ve kaçırma olaylarıylada evlilikler olmaktadır. Sanıldığı gibi Elazığ ilinde Beşik kertmesi fazlaca yoktur. Tavsiye edilen kızların evlerine ilk defa, oğlanın anası veya hala ve teyzesi ile en yakınlarından birkaç kadının birleşerek görücü sıfatıyla gitmeleriyle başlanırdı. Bu toplu ziyaretlerden, kız tarafı bazen haberdar edildiği halde, çok defa da habersiz olurdu. Haberleri varsa evin her tarafına çeki düzen verilir.
Görücüye çıkacak kızlar şu şekilde giydirilirdi: İpekli veya basmadan, etekleri geniş, boyları ayakları kapatır biçimde uzun bir entari... Belinde, ya Van işi gümüş bir kemer veya renkli kadife üzerine gümüş plakalar işlenmiş yerli bir kemer ve yahut kızların kendi elleriyle ördüğü bir bel bağı... Bunların arasına sıkıştırılmış bir ipek mendil... Ayaklarında rugan bir kundura veya basık bir pabuç... Başında dört başlı iğne danteli bir oya. Arkasında beline kadar uzayan örgülü saçları bölük, bölük... Boynunda iri ve renkli Neceflerle dizili ve ortasında bir beşi birlik, yan taraflarında birer ikişer altın bulunan bir gerdanlık... Elleri titrek, göğsü kabarık, yüzünün alı al moru mor... Mahcubiyetten ayakları bir birine dolaşmakta... İşte Harput� un bu tipteki asil ve melek yüzlü kızları, bu eda ve tavırları ile görücüye çıkarlardı. Kimsenin yüzüne bakmadan ve kimse ile konuşmadan misafirlere tepsilerle kahve getiririr ve gelenlere görünürdü.

Görücüler, bütün dikkat ve nazarlarını kızın üzerine çevirince kız, büsbütün şaşırır, yüzü renkten renge girerdi. Görücüler, her şeyden evvel kızın vücudunda herhangi bir arıza olup olmadığını, sonra yüz güzelliğini, boyunu, gezmesini, hizmet etmesini iyiden iyiye incelemek ve kızı daha yakından görmek için her birisi ayrı ayrı, kızdan bir şeyler isterler... Kimisi su, kimisi konsolun veya masanın üzerindeki herhangi bir süs eşyasını bahane ederek kızdan isterler... Hülasa kızı haddeden geçirdikten sonra, kız evinden çıkarlar. Muvafık mı, değil mi münakaşası kız evinin hemen kapısının önünde başlar... Eve dönülünce, görüşlerini aile büyüklerine anlatır, şöyle soylu, şöyle boylu diye överlerdi. Bazen de bunu aksi olabilirdi. Karar verilince, evvela hususi bir aracı gönderilerek karşı tarafın düşünceleri sorulur... Muvafık cevap alınırsa teşebbüse geçilirdi. Yoksa evli evinde, köylü köyünde!..

Kız İsteme ve Şerbet İçme :

Kız evinden muvafakat cevabı alınca evlenmenin ilk olayları başlamış demektir. Baba, amca, dayı veya yakın akrabalardan bir kaçı kızın babasına gider, kızı resmen isterdi. Cevap: Allah kısmet etmiş ise biz ne diyebiliriz? Hayırlı ise olsun... Değilse olmasın!.. gibi alçak gönül ve tevekkül ile ya bir Evet! veyahut bir bahane ile hayır! diye de cevap verilebilirdi. Evet cevabı alınırsa birkaç gün sonra da, oğlanın yakınlarından birkaç kadın, kız evine gider annesinden de kız istenirdi. Bu o demektir ki, o zamanlarda bile bu gibi içtimai ve önemli işlerde kadınlara da yer veriliyordu. Bundan sonra taraflar arasında "şerbet içme" merasimi yapılırdı, aynen şöyledir:
Oğlan evi tarafından yakınları, dostları ve konu komşudan hatırı sayılanlar birkaç gün önceden bu merasime davet edilirler. Belli gün ve saatte oğlan evine gelen davetti topluluğu topluca oğlan evinde kız evine kadar yürüyerek giderler ve kız evi tarafında karşılanırlar. Kız evinde de aynı nicelikte davetliler bulunurdu. Bu misafirler hep bir arada büyük selamlık odalarında veya geniş sofalarda otururlar, zemin ve zamana göre konuşulurken. Tarafların arasında işten anlayan birkaç kişi seçilerek başka bir odada oğlan tarafının vereceği başlık ve diğer eşyanın cinsi ve miktarı üzerine görüşmeler başlardı. Bazen bu işte taraflar arasında çok sert tartışmalar ve büyük anlaşmazlıklar olur ve bu soğuk hava içinde evlenmenin geri bırakıldığına ve davetlilerin şerbet içmeden dağıldığına da tesadüf edilirdi. Anlaşmada muvafakat oldu mu, güzel sesli hafızlar tarafından Aşr-i şerifler okunur, büyük tepsiler içerisinde ya hint işi madeni kupalar veya çok eski devirlere ait renkli, çiçekli, kesme billur bardaklarla şerbetler dağıtılır, içildikten ve taraflar tebrik edildikten sonra merasime son verilirdi.

Nişan Bohçası ve Gelin Elbisesi :
Evlenmenin ikinci aşamasını teşkil eden nişan bohçası, şerbet içildikten bir kaç gün sonra oğlan evi tarafından kız evine gönderilir. İçinde: Bir elmas yüzük, bir çift elmas küpe, birkaç beşi birlik, uzun altın kordonlu bir altın saat, bir gümüş su tası, bir gümüş ayna ve bir çift gümüş nalinle birlikte bir takım ipek sırmalı entarilik, üç dört tuht kına vs.Bu eşyalar işlemeli patiska bir bohçaya istif edildikten sonra tekrar ikinci bir sırmalı atlas bohça içine konularak iki kadın vasıtasıyla kız evine gönderilir, ev halkı tarafından neşeyle karşılanır, konu komşuya ve yakın akrabalara haber gönderilir. Bunlarda geldikten sonra merasimle bohça açılır. İçindeki eşya elden ele incelenir ve sonunda nişan bohçasının maddi kıymetine göre, götüren kadınlara bahşişler verilir. Bundan sonra nişan bohçası, nişanı görmeğe gelen bütün misafirlere ayrı ayrı gösterilerek teşhir edilirdi.
Nişan Bohçasından sonra, nişanlı kızın, oğlan evine mensup kadınlardan kaçmaması, yani yüzünü gözünü örtmemesi ve sonrada hayırlı olsun demek için oğlan evine mensup kadınlardan bir grup misafirleriyle birlikte kız evine giderler. Kız evinde gelinlik kız süslenmiş, bezenmiş, takmış takıştırmış ve fakat başı ve yüzünün tamamı örtülü ve yalnız gözlerinin açık bulunduğu bir kıyafetle ortaya çıkarırlar. Baş da kayın validenin, görümcenin ve sırasıyla misafirlerin ellerini öper, öptükçe her biri ayrı ayrı kızın boynuna, ya bir beşi birlik veya bir altın veya münasip birer hediye vermekle kızın başındaki örtü açılınca, yüzü, başı meydana çıkar ve bir daha örtünmez. Serbest olarak misafirlerin yanlarına her zaman için girer çıkar ve konuşur da...
Bu merasimden sonra kız evi tarafından oğlan evinin erkeklerine bir gelin ziyafeti, bunun ardından da biçki ziyafeti diye oğlan evinin kadınlarına ziyafetler verilir. O gün geline kaç kat elbise yapılacaksa hepsi birden kadın terziler tarafından biçilir, kumaşlar kesildiği sıra, oğlan evinin misafirleri, kesilen bu kumaşların üzerine para serperler ki, bu paralar terzilere aittir.Yine bu günlerde oğlan evi ilgililerinden alınan para ile kızın bütün noksanları tedarik edilir ve ayrıca kızın bizzat hazırladığı çeyiz sandığındaki eşya, gerek kız ailesi tarafından verilen, gerekse oğlan evinden katırlara yükletilmiş veya hamalların sırtında gönderilen ev eşyası ile evvelce gelen nişan bohçasındaki eşya ve mücevherat ve bugüne kadar getirilen hediyelerle birleştirilerek, kız evindeki bir sofada veya büyük odalardan birinin üç bir tarafına sıra ile muntazam dizilmek suretiyle istif edilirdi.
Başta kızın rahlesi pembe tüllere sarılmış olduğu halde çeyiz eşyasının üst başında yer alır. Bunun yanında büyük bir cam çekmece vardır ki, içi gelinin altın ,gümüş ve elmas gibi kıymetli emaretleri ile dolu ve diğer ev eşyaları. Karşı tarafta ise yataklar, yorganlar,yastıklar, makatlar,oda takımları, Sandıklar, Kilimler ve halılar. Bunlardan sonra kahve , şerbet ve matbah takımları, tunç mangallar ve saire gelirdi. Bu eşya ve bu sergi , bir hafta kadar şehrin bütün kadınlarına açıktır ve serbesttir. Kadınlar kafile kafile gelir, çeyiz odasını seyr-ü temaşa eder ve hayırlı olsun temennileriyle dönerlerdi ki, bu merasime de (Çeyiz Görme) denilirdi.
Çeyizin konulduğu günün ertesi gününde ise Kına Hamamı töreni yapılırdı. O gün için herhangi bir hamam, kız evi tarafından hariçten bir tek müşteri kabul edilmemek suretiyle öğleden akşama kadar kabul edilir ki, bu zenginlere mahsustur. Orta ve diğer aileler umum arasında herhangi bir hamama misafirlerini davet ederlerdi. Oğlan ve kız evlerinin davetlileri belli saatte hamama gider, tefler ve türkülerle karşılanırlardı. Misafirler, hamamın dört bir tarafında yerlerini alınca evvela şerbetler ikram edilir ve sonra yıkanmaları için her misafirin kildanına birer kalıp sabun konulur, o sıralarda gelin kızda hamama getirilmiş bulunurdu. Yine tefçiler çalarak, çağırarak gelini karşılarlar. Gelin yerine oturur, elbiselerini çıkarır, havlulara sarılır, natırlar kollarına girer ve iç hamama doğru yönelince bütün misafirlerde gelini takip ederler. Tefler çalınarak, tefçiler tarafından uzun havalar ve türküler söylenerek iç hamama geçilir. Göbek taşının etrafında gelin ve tefçiler ayakta yerlerini alınca gençler oynamaya başlar. Neşe ve gülüp söylemeler arasında gelini yine natırları koltuklayarak ısı kürüne götürür. Natırlar tarafından yıkanır ve yine aynı şekilde göbek taşına getirilerek oturtulur.
İlgililer tarafından evvelce hazırlanmış olan kına tabağı ortaya getirilerek gelinin ellerine ilk kına konulur. Bu arada tefçiler de mani söylerler. Bu sıra davetliler tarafından gelinin başına ufak paralar serpilir. Bu arada misafirlerde yıkanmış bulunurlar. Merasim burada sona ermiştir, herkes elbisesini giyerek hamamdan çıkar ve evlerine dağılırlar.

Kına Geceleri, Gelinin Ellerine Kına Koyma ve Saç Kesilme Merasimi :
Kınageceleri , düğün günlerinin arefesinde oğlan evinde erkekler, kız evinde kadınlar tarafında yapılırdı. Kına gecelerinde çalma, çağırma, oyunu ve eğlence,diğer günlere nazaran daha şatafatlı daha canlı ve üstün olurdu .Bu gecelere bilhassa gençler ve orta yaşlılar davet edilirlerdi. Davetliler evvelden hazırlanmış olan sofralarda akşam yemeklerini yerler içlerinde işaret edenler varsa başka başka odalara alınır, yer içer eğlenirlerdi. Düğün evinin kapısında bu gece daha çok kalabalık göze çarpar, iğne atsan yere düşmezdi. Davullar öyle coşmuştur ki, tarif edilemez. İçeride misafirler de ince saz takımını ahengi arasında neşe ve samimiyetle eğlenmektedirler.
Belli saat gelip çatınca, evin veya konağın odalarında, Salon ve sofalarında bulunan misafirler, önlerinde saz takımı olduğu halde kapının önüne çıkınca alay şu suretle tertiplenirdi. En önde Ehehıci ( Münadi ) .. Arkasında beş on Meşale taşıyanlar .. Aralarında Fişenkçiler .. kalkan kılıççılar .. Davul ve zurnalar ..Bunları takiben yine Meşaleciler .. İnce saz takımı .. Bunların arkasından misafirler .. gülüp söyliyerek, davullar, zurnalar, sazlar çalınarak, Maya ve hoyratlar söylenerek büyük bir alay halinde Düğün evinden hareket edileceği sıra biri,biri arkasından atılan havai fişenkler alayın hareketini her tarafa duyururdu.
Güveği, daha uzak mahallelerden birinde sağdıcın veya başka bir dostun evinde bulundurulur. Yeni elbiseleri giymiş, tepeden tırnağa süslenmiş .. Ayağında rugan ayakkapları .. Onun üstünde mavi veya lacivert çuhadan elifi bir şalvar veya pantolon .. Üzerinde aynı kumaştan uzun veya kısa bir ceket .. Çeketin altında ipekli yerli fabrika kumaşından renkli yelekler. Sinek kaydıran bir tıraş .. Başda dalfes. Yanında aynı kılık ve kıyafette sağdıcı, alaya intizar etmektedirler. Alay bu evin önüne gelince, içlerinden birkaç kişi Güveğinin bulunduğu eve girer ve beraberlerinde getirdikleri ipekli bohçayı açar, içinden iki tane sırmalı ipek abayı çıkararak birini Güveğiye, diğerini de sağdıca giydirirler ki, bu Abalar, oğlanın babası tarafından o gece için Güveği ve sağdıca hediye olarak gönderilmiştir. Sonra Güveği, Sağdıç aşağı inenler .. Sağdıç, Güveyi sağına alarak yürümeye başlar, Alaydaki dostları Güveğiyi ve sağdıcı aralarına alarak yine aynı tertip üzere alay Düğün Hamamına doğru yol alır. Maya , Hoyrat, Davul, Zurna sesleri bütün şehrin sokaklarını çınlatır .. Hevai fişenkler atılır ..Alay böylece evvelden tutulmuş büyük hamamlardan birisinin önüne gelince durur. Misafirler, Güveği, Sağdıç, çalgı takımları hepsi birden hamama girerler, evvelden hazırlanmış, içerisine kına koyulmuş ve mumlar dikilmiş 20-25 tabak muma dağıtılır. O sıra çalgıcılar (Çayda Çıra) havasını çalmaya başlayınca evvela Güveği ile sağdıca kına oynatılır, sonra misafirler sırasıyla oynar ve eğlenirken Güveği ile sağdıçda soyunarak(Elbise çıkarmak)
İç hamama girerler .. Misafirlerden arzu edenler de soyunur, yıkanırlar. Güveği yıkandıktan sonra evden ipekli bohçalar içinde hamama getirilen ipek ve melez iç çamaşırları giydirilir. Güveği hamamda gerek kendisine, gerek misafirlere hizmet eden telaklara ve hamamcıya ayrı,ayrı bolca bahşişler dağıtarak hamamdan çıkılır. Şimdi alay düğün evinin yolunu tutmuştur.
Düğün evine gelince :Saz takımı kapının bir tarafına geçerek kayabaşı , havaları çalınıp söylenirken, Davullar da başka bir tarafta olanca hız ve ahenkleriyle gümbürder. Havai fişekler, gök yüzünü aydınlatmakta devam eder. Damlar, pencereler hıncahınç seyircilerle doludur. Damat ve sağdıç, yukarı selamlığa çıkınca, ellerine tekrar mumlu kına tabakaları verilir. Bütün misafirlerin huzuru ile evvela Güveği ve Sağdıç çayda çıra oynar, sonra tabaklar misafiri sıra ile dolaşır, ihtiyarı genci, hepsi birden oyunlara katılırlar. Esasen oyuncular ellerindeki tabakları, gözlerine kimi kestirirlerse ona verir, onu da oyuna kaldırabilirler. Bu suretle oyunu bilen bilmeyen oynamak mecburiyetindedir. Sonra diğer oyunlara geçilir, Horumlar, (Güvercin), Üçayak, Delilo, Fatmalı, Halay, Tamzara, Kürdün kızı veya Köylü kızı gibi oyunlar birbirini takip eder. Hülasa düğün halkı, Kına gecelerinde sabahlara kadar oynar, güler, söyler, yerler ve eğlenirlerdi.
Düğünün başlangıcından Gerdek (Zifaf) gecesine kadar Harput'ta garip ve garip olduğu kadarda eğlenceli ve gülünç bir adet daha vardır ki, buna Güveği çalma veya Güveği kaçırma denilirdi. Güveği ancak Sağdıcından çalınır, bu yüzden Sağdıç kolay, kolay Güveğiyi gözü önünden ayırmazdı . Buna rağmen en ufak fırsattan istifade arayan bir takım muzipler, Güveğiyi alarak başka bir odaya veya başka bir eve götürerek saklıya bilirler. Güvegi bu olaya itiraz edemediği gibi istenilen yere gitmemek veya saklanmamak gibi hiçbir harekette bulunamazdı. Güveği ortadan kaybolunca Sağdıcı telaş alır ve en son sağdıç, Güveğiyi çalanlara ya ağır bir hediye veya bir ziyafet vadiyle Güveği , bulunduğu yerden çıkarılırdı Eğer sağdıç varlıklı ve birazda sünepe (Uyuşuk adam ) ise vay haline .. Olay ikinci ve üçüncü gurup tarafından tekrarlandıkça bütün düğün halkı tarafından duyulur ve duyulunca da sağdıçla alay eden edene .. Bu suretle Düğüncüler arasında gülme,söyleme, latife etme fırsatı elde edilmiş bulunurdu.
Kadınlara ait kına geceleri de kız evlerinde yapılır. Bu geceye hem oğlan evi, hem kız evi, kendi eş dost, akraba konu komşularını da davet ederlerdi. Bu gece gelinin elerine ikinci kına koyulacak ve saçları kesilecektir. Onun için bu geceye << Kına gecesi >>denilmiştir.Kız evinde Tefçiler çalarak, kadın okuyucular türkü ve şarkılar söyleyerek misafirleri karşıladıktan sonra büyük oda veya sofralara alınırlar Kahveler, şerbetler içilir .. Sonra ortaya bir yastık konularak Sağdıç gelini getirir bu yastığın üzerine oturtur .. Tecrübeli ve bu işde bilgili bir kadın tarafından Gelinin elerine ve ayak parmaklarına kınalar konulur .. Bu ara Kaynana veya Görümce tarafından Gelinin elinde ki kınanın içine altın gömülür ve eleri ipek kareplerle sarılır. Bu altınlar beşi bir arada veya yarım beşibirlik ve en az madeni bir altındır. Kınadan sonra yine bir ehli tarafından gelinin, bu güne kadar makas dokunmamış saçları ve zülüfleri taranır ve kesilirdi.
Bu kına koyma ve saçlar kesilme sırasında : Tefçiler çalmaya ve ahenge ve bilhassa Harput'un Kına yakma türküsü olan şu hazin türküyü söylemeye başlarlar:

Gelin ağlar yaşın yaşın,
Ağlama gelin, ağlama
Gitmem diye sallar başın,
El oğludur, bel bağlama
Şimdi gelir bey kardeşin.
Gelinlik mübarek olsun,
Ağlama gelin, ağlama
El oğludur, bel bağlama,
Gelinin geydiği Atlas
Gelinlik mübarek olsun
Atlasa iğneler batmaz,
Dünyada gelin sağ olsun.

Bu türkü söylenirken gelini gözlerinden damla damla yaşların aktığını gören ana ve yakınları da, hep birden ağlamaya başlarlar. Fakat bu göz yaşları fazla çok sürmez, oğlan tarafının teşebbüsleriyle Tefciler, hemen daha oynak türkülere söylemeye başlayınca hava değişir neşe, ve gülme söyleme her tarafa dağılırdı.
Eski zamanlarda kadınların takıp takıştırma ve süslenmelerinde ciddiyet ve sonra kıymet aranırdı. Şimdiki gibi yalancı inci ve neceflerin yerine, boyunlarında keleplerle çok kıymetli hakiki inciler .. Altun halpler ve altun dizili Ahmalar bulunurdu. Hele Ruj, pudra, Rimel gibi suni süs malzemesi hiç yoktu . yüzler,gözler, dudaklar, tabii renk ve güzelliklerini daima muhafaza eder ve bozulmazdı. Bunların yerine ellere ve ayak parmaklarına kına koyma adeti vardı ki, pek ucuza satın alınan bir Tuht Acem kınası, evdeki bütün kadınların süslenmesine kafi gelirdi. Ellere o kadar meharetle kına koyanlar vardı ki, bugünün modern sanat meraklıları, o elleri görebilmek kudretine sahip olsalardı, sanaatlerine bir çok yenilikler daha eklemiş olurlardı.
O kınalı parmaklar, o düzgün kesilmiş normal tırnaklar. Şimdiki gibi ilk nazarda insana korku veren uzatılmış, sivrileştirilmiş kan parmak ve tırnaklara hiç de benzemezdi. Şimdi bilhassa kadın berberlerinin yaratıklarını Rimelli gözlerin yerine, her kadının Cam çekmecesinde sakladığı bir tek sürmedanlığı vardı ki, kadınlar bir aynanın karşısına geçtiler mi, beş on dakika içinde kendi kedilerini süsleyebilirlerdi. Kadın, berbere mi mitsin? Saçlarını mı kestirsin ve boyatsın? Ne münasebet ! Hangi kız ve kadının saçları belinden aşağı bölük,bölük örülerek sarkıtılmış ve üzerlerine de altınlar dizilmiş ise bunlar beğenilirdi. Bir kadın veya bir genç kız, erkek berberin önüne otursun da saçlarını ondüle ve lüle ,lüle yaptırsın .. Kakülleri istifham işaretleri kondursun .. Saçlarına Diba veya Karavel denilen çeşit çeşit renk ve şekil verdirsin, kimin haddine düşmüş ..Hülasa Zülüfler Kahküller yüze yaraşır şekilde kesilirdi . Bakınız, Emrah bu tip çehreler için ne de güzel söyler :

Sarmış şu gülün arız-ı gül zarını perçem,
Nalan eder, üftade dili zarını perçem.
Tahrik-i sabadan alup etvarını perçem,
Arz eyleye dil bestelere reftarını perçem.
Pazara salup sim gibi simsarını perçem,
Faş eylemiş alemlere esrarını perçem.

Hakikaten bir zamanlar Harput'un kızları ve kadınları çok güzel ve cana yakındılar. İçlerinde öyle müstesna güzeller vardı ki, hatıraları şimdi bile insanı heyecanlandırıyor. Bakınız ! Harput şairlerinden Serseri, bir zamanlar gurbete çıkmış. Diyar,diyar dolaşmış. Dönüşünde Harput güzellerine karşı iştiyak ve ihtisatını şu satırlarla ne güzel ifade etmiştir:
Yine bir şuh-i şirin yazmayı nevrestelemiş,
Aldı aklım, hele bilmem, ne güzel betelemiş.
Fino fes bir yana, püskül karışıp kahkülüne,
Kara gözler, ne yaman hasta bakar mest eylemiş.
Tir-i müjganını şol kaş yayından vah kim,
Sineme doğru tutup atmağa şayestelemiş.
Göreli gül yüzünü, aşkına yandım, yanarım,
Tütünüm baştan aşup göklere piyvestelemiş.
Serseri! Sen gideli gurbete Harput Güzeli,
Şive-i naz-ü edayı ne yaman üstelemiş.
Zülüfler kesilince, bütün misafirler tarafından Gelinin başına paralar serpilir. Fakat Gelin durmadan ağlar. Bu sıra sayısız kına tabaklarına mumlar dikilmiş ve yandırılmış olduğu halde ortaya getirilir, misafirlere dağıtılır Tefçiler Çayda çıra havasını çalmaya ve türkülerini söylemeye başlayınca ilk kına oyununu Gelinle Sağdıç oynıyarak açarlar, sonra oğlanın ve kızın anaları oynarlar. Bunları takiben bütün tabaklar misafirlerin elinde oyuna başlarlar ve saatlerce devam eder.
Daha sonra sırasıyla gecede bulunan bütün kadınlar ve kızlar tarafından bu suretle "Çayda Çıra" oynanır. Kadın kına geceleri de erkek kına gecelerinin ile hemen hemen benzeridir. Bu eğlenceler de gece yarılarına kadar devam edip giderdi.

Düğüne Hazırlık, Düğün Şenlikleri ve Düğün Ziyafetleri :

Düğün günü daha evvel taraflar arasında kararlaştırılmış olduğundan zengin ailelerde düğün şenlikleri bir hafta veya on gün evvel başlar. Düğün evinin selamlık ve harem dairelerinin bütün oda, salon ve sofaları temizlenmiş, yemek odaları ayrılmıştır. Geceleri aydınlık olmak için düğün evinin caddeye olan duvarlarına, pencerelerine fenerler asılır ve düğün evinin kapısı önünde muhtelif yerlere meşaleler yakılmak için bir metre yükseklikte demir ocaklar yerleştirilirdi.

Şenliklere, düğün evinin kapısı önünde veyahut bu eve yakın bir meydanda sabahın muayyen saatlerinde davulların bir arada ve bir anda vurulmalarıyla başlanılırdı. Davul adedi, düğünün şümul ve azametine göre değişir. Bu davulların yanında her iki veya üç davul için bir zurna veya bir kılernet bulundurulurdu. Bu davulların bir arada ve aynı tempo ile bir anda vurulmaları büyün mahalleyi ayaklandırırdı. Çoluk çocuk, ihtiyarı, genci hep birden düğün evinin kapısı önüne koşar, buralarda toplanılır ve mahşeri bir kalabalık her an artar ve kabarırdı.
Davulcuların ilk vazifeleri, davetlileri karşılamaktı, uzaktan bir davetli kafilesinin geldiğini gören davulcular, hemen Karşılama havasına geçerek gelenlere karşı yürür, yaklaşınca da tekrar geri dönerek misafirlerin önleri sıra çala, çala düğün evinin kapısına kadar misafirleri getirir, orada baş davulcu, davulunu çevirerek vaziyet alır diğer davullar çalınırdı. Davetliler, çevrilen davulun üstüne bahşiş olarak gümüş mecidiyeler, on kuruşluklar, çeyrekler atarak içeriye girerlerdi. Davullar, dışarıda çalınmağa başlarken içeride de saz takımı fasla başlardı. Saz takımı: bir veya iki keman, bir kanun, bir kılernet bir veya iki teften ibaretti. Son zamanlarda bu takıma Darbuka, Cümbüş ve Ut da girmiş bulunmaktaydı. Bu takımın yanında iki veya üç okuyucu ve birde Köçek vardı. Bu saz takımına bazen Elazığ'dan kemaneci Kör Karo, Hamamcının Mustafa ve Hüseynik'ten de kanuncu Boğos gibi sanatkarlar da getirtilir, bu suretle saz takımı kadrosu genişletilirdi. Gece alemlerinde bilhassa Kına gecelerinde bu kadroya hariçten sesi gür ve güzel bazı okuyucular da davet edilir, ahenk ve coşkunluk artar ve ayyuka çıkardı. Mesela: Başta Korukoğlu Şevki, Dabağ, Muhittin, İsmail ve Feyzi gibi.
İşte dışarıda davullar ve zurnalar, içeride saz takımları icray-ı ahenk ederlerken, düğün davetlileri de kafile kafile gelmeye başlarlardı. Bu davetler şöyle olurdu: Düğünlere davet edilecek zevatın isimleri birkaç gün evvelinden büyük bir tabak kağıt üzerine yazılırdı. Birinci planda: Harput�un büyük alimleri .. Hükümet erkanı .. Tüccarlar .. Köy ağaları .. Esnaf .. ve en sonra da konu komşu .. Bu defterler, düğünde İlahi okumak üzere vazife alacak olan üç dört kişiye verilirdi ki, bunlara Harput�da <<UHUCU>> denilirdi. Bunlar defterler ellerinde kapı, kapı, dükkan, dükkan dolaşır, düğün sahiplerinin selamlarını ve davetin gün ve saatini söyleyerek düğüne davet ederler ve bunlardan da bahşişlerini alırlardı.
Davetliler, şu şekilde tertiplenen sofralara oturur, yemeklerini yerlerdi. Odanın bir başından öteki başına kadar bir ve sofalarda ise bir sağ ve bir sol tarafta olmak üzere iki sıra, yerlere bembeyaz kar gibi Hasavanlar serilmiştir. Genişlikleri iki, uzunlukları dört beş metre olan bu Hasavanların her tarafına yumuşak şilteler, minderler konulmuştur. Bunların üstünde boydan boya ince mabrum denilen bezlerden yapılmış 3-4 metre uzunluğunda işlemeli peşkirler. Ve bu peşkirlerin önünde tertemiz cimşir ve siyah Abanoz kaşıklar sıralanmıştır. Hasavanın üzerinde kalaylı büyük bakır leğenler için de kızarmış kuzular .. Kaburgalar .. Pirinç veya Bulgur tiritleri (Etli Pilav) .. Yaprak dolmaları .. Tepsilerle Baklavalar .. Ve yine ufak kaselerde Düğün zerdeleri ve pilavlar. İşte Harput'da bu gibi sofralara << SOMAT >> denilir, hatta << Somat çekme >> diye de kullanılırdı.
Yemeklerden sonra misafirler, diğer odalara alınarak kahveler, sigaralar, nargilelerle, saz ve ikram edilirlerdi. Bir kafile gidince, sofralar derhal temizlenerek ikinci kafile için yeniden tanzim edilirdi. İkinci, üçüncü, dördüncü kafileler de bu suretle yedirilip içirildikten sonra düğün evinden ayrılırlardı. Bu arada saz takımı durmadan, dinlenmeden çalar ve misafirleri eğlendirirdi. İşret kullananlar, ayrıca akşam yemeklerine davet edilir, bunlara da masalarda sofralar hazırlanır .. yer,içer, sohbet eder; eğlenirlerdi. Öyle bir an gelirdi ki, işret sofrasındaki davetliler, hep birden coşar, oyuna kalkarlardı. Bu eğlenceler, bazen gece yarılarına kadar devam ederdi. İşret edenler, çalgıcılara ayrı,ayrı rakı ikram ettiklerinden ve bir taraftan da bahşiş verdiklerinden onlar da neşelenir ve coşarlardı.
İçeride bu şekilde eğlenilirken dışarıda da davul zurna sesleri mahalleyi çınlatmakta devam ederdi. Davulların önünde oyuncular çoğalır, halaylar, üçayaklar birbirini takip ederdi. Bilhassa köylerden getirtilen oyuncular, o kadar maharetle oynarlardı ki, o sıra bütün düğün davetlileri kadın, erkek damlardan ve pencerelerden bunları seyre çıkarlardı. İsimlerini burada rahmetle anacağım Tilenzit köyünden İbrahim, Germilili Telo, Adedili Mehmet Ali gibi oyuncuları bu topraklar bir daha yetiştiremezdi. Bu suretle düğünlerin akşamları ve hele geceleri daha neşeli geçerdi. Bir taraftan meşaleler yanar, bir taraftan havai fişekler gökyüzüne helezoni ışıklar saçardı.

Düğün Alayları :

Bu ziyafetler ve eğlencelerden sonra düğün günü gelip çatmıştır. Şafak söker ve ortalık aydınlanırken düğün evlerinde bir faaliyet, bir telaştır başlamıştır. Düğün evine girip çıkanların haddi hesabı yoktur. Gelin uzak bir köyden veya uzak bir mahalleden alınacaksa evvelden düğün evine getirilmiş olan taht-i revanın hazırlanmasına başlanır. Taht-i bunlar hali vakti yerinde olanlar tarafında hayır için yaptırılmış ve istenildiği zaman her düğün sahibine emanet verilmek üzere vakf edilmiştir. Düğün alayları şu şekilde sıralanır: en önde yolu açan kimse bunu arkasına iki yağız delikanlı ellerinde pırıl pırıl kılıçları, kalkanları, boyunlarında omuzlarından sarkan ipek kumaşlar sarılı kalkan kılıççılar hem ağır ağır oynuyor hem de yavaş yavaş yürüyorlar.

Bunları takiben yine boyunlarında ipekli kumaşlar sarılı davulcular, zurnacılar bunların arkasından çalgıcılar gelirdi. Sonra siyah geniş cübbeleri sırtlarında, büyük ve beyaz sarıkları başlarında hocalar, tüccarlar, memurlar, konu komşu erkekleri takip ederdi. Sonra gelinin rahlesini başında taşıyan bir hoca ve bunun arkasındanda ilahiciler gelirdi. İlahicilerin arkasında taht-i revan gelirdi ki sağında ve solunda veya ön taraflarında bilhassa güveyinin babası ile yakım akrabalardan bir kısmı yer alırlardı. En sonrada kadınlar. Bunlarda sıra yoktur. Yalnız kayın valide taht-i revanın arkasında bulunur, diğerleri karışık fakat toplu bir halde yürürlerdi.

Haleat Dağıtma :

Düğünden birkaç gün sonra haleat dağıtmak üzere kızın annesi ve yakınları, oğlan evine davet edilirlerdi. Gelinin getirdiği çeyiz arasındaki sandığı açılır, bu sandığın içindeki eşyadan bütün oğlan evi aile fertlerine sonra yakın akraba, dost ve yakınlarına hediyeler ayrıldığı gibi, geline hediye takanlara da bohça bohça hediye hazırlanır ve gönderilirdi. Bu bohçalat kimlere gönderilmiş ise götürenlere bahşiş verilir. Her bohçanın içerisinde erkekler için bir kat iç çamaşır, gömlekler, tütün saat ve para keseleri, havlular, peşkirler, kadınlar için ipek gömlekler, oyalı yazmalar, işlemeli tülbentler ipek kırapler. Geline en ağır hediye verenlerin bohçasına da, bu saydıklarımdan başka birer top ipekli çitare veya yerli fabrika kumaşları da konurdu.

Supha Günleri :

Gerdek gecesini takip eden güne SUPHA günü denirdi. Sabahın erken saatinde itibaren düğün evinde bütün temizlikler yapılmış. Varsa büyük ana, büyük baba ve saire. Bunlar toplu olarak bir odaya otururlarken Güveği ile Gelin bu odaya girer sırasıyla büyüklerin ellerini öperlerdi. Güveği aynı kıyafette gelin ise geniş ve etrafı el işi işlemelerle süslü bir namazlık başında. Bu beyaz örtünün altından gelinin ancak burnu, kaşları ve gözleri gözükebiliyor. Bu şekilde büyüklerin elleri öpüldükten sonra mahcup bir edayla odadan çıkara ve kendi odasına gider.
Tam bu sırada kız evinden hizmetçilerin başında sinilerle �Sabahlık� denilen yemekler gelir ki bunlarında ayrıca bir özelliği vardır. Tepsilerde kızarmış kuzular veya kaburgalar, baklavalar. Yağlı çörekler, sütlü tandır ekmeleri bu yemeklerle birlikte kız evi ailesinden hediyeler gelir ki bunların en aşağısı madeni bir altındır. Bunları kız evi yakınlarından bir kadın getirir. Oğlan evinde de gerek bu kadına gerekse yemekleri taşıyanlara ayrı ayrı bahşişler verilir. Sonra güveği dahil bütün ev erkekleri dışarı iş ve güçlerinin başına giderlerdi.
Bundan sonra kadınlar arasında supha gününün hazırlıkları başlar, her şeyden evvel geline, en ve süslü elbiselerinden birisi giydirilir ve bütün ziynet altınları ve mücevheratı da takılır. Bilhassa damadın o gece yüz görümlüğü olarak verdiği hediye bariz bir yere takılır, diğer ev hanımları da yeni elbiseler giymek ve mücevherlerini takmak suretiyle bezenirler.
Supha gününe, kız evi ve oğlan evi ailelerinden başka akraba ve konu komşu kadınları ve dışarıdan da birçok ziyaretçiler "Gelin Görmeye" gelebilirlerdi. Bu misafirleri çifter tefçiler çalarak karşılar, harem tarafının en büyük odasında veya sofasında toplanırlardı. Bu sırada önlerinde tefçiler çalarak gelin ve sağdıç yan yana içeri girerler. Sağdıç gelini bütün misafirlerle görüştürür, büyüklerin elleri küçüklerin yüzleri öpülürdü. Sonra odanın bir tarafında yer alır ve ayakta dururlar. Ta ki misafirler arasında en yaşlı ve en hatırı sayılır bir hanım, oturmalarına müsaade etsin. Şimdi eğlenceler başlamıştır, oyuna en evvel kaynana kaldırılır. Teflerin sesi, türkü ve mayaların sesi etrafa yayılır, herkesi neşelendirir ve oynatır. Misafirler bu gün için geline kıymetli hediyeler getirmişlerdir, bu hediyeler fırsat bulundukça geline verilir. Eğlenceler akşama doğru sona erer.

Gelin Odası :

Gelin odası tertemiz, muntazam tertip edilmiştir. Ortada iki büyük şilte üst üste serilmiştir. Yüzleri ipek kumaştan yorganlar, başları dantelli beyaz patiska yastıklar, yatağın yanı başında ya bir halı seccade veya ipek veya sırma işlemeli bir seccade serilidir.

Gelin Hamamı ve Gelin Ziyaretleri :
Düğünden bir hafta on gün sonra da Gelin hamamı yapılır. Hamama evvela, kız evi, yakın akraba, dost ve yakın komşular davet edilirler ve hangi hamama gelecekleri evvelden tespit edilerek kendilerine bildirilir. O gün, eğer davetliler çoksa sabahtan akşama, değilse öğlenden akşama kadar hamam, düğün sahipleri tarafından kiralanır ve hamama bunlardan başka müşteri alınmaz. Kadın misafirler, hamama gelince: Tefçiler ve düğün sahipleri tarafından karşılanırlar... Bütün misafirlere, yıkanmak için ikram olarak birer kalıp sabun dağıtılır. Gelin evinden gelip de elbiselerini çıkardıktan sonra, natırların kolları arasında dış göbek taşına getirildiği zaman bütün misafirlerde burada toplanırlar. Tefçiler çalmaya, çağırmaya başlayınca bir alay halinde gelini aralarına alarak iç hamama girerler. Herkes yerini almış yıkanırken misafirlere yaz ise çeşitli meyveler, kış ise kuru ve tatlı yemişler ikram edilir. Bu merasim de akşama kadar devem eder. Düğün evi ilgilileri tarafından hamamcıya ve natırlara bol bol bahşişler verilir. Hamamdan sonra evli evine köylü köyüne!...
Gelin hamamdan çıktından sonra doğruca Baba evine götürülür, damatta oraya gider, orada birkaç gün misafir olarak kalırlar. Bu ziyaretten sonra gelin gezdirme merasimi başlar. Oğlan evine mensup 5-6 kadın, geline her gün başka elbiseler giydirmek suretiyle düğüne gelenlerin ve bilhassa hediye getirenlerin evlerini dolaşır ve gelini gezdirirler. Düğüne gelenler bu ziyaretti mutlak suretle beklerlerdi. Bu gezintilerde haftalarca hatta aylarca devam edip giderdi.

MAT_ROCK23 · « **Yanıtla #1 :** 05 Temmuz 2008, 23:42:51 »

İşte Harput� un bu tipteki asil ve melek yüzlü kızları, bu eda ve tavırları ile görücüye çıkarlardı. Kimsenin yüzüne bakmadan ve kimse ile konuşmadan misafirlere tepsilerle kahve getiririr ve gelenlere görünürdü. : Resimlerin Görüntülenmesine İzin Verilmiyor. Üye Ol ya da Giriş Yap ;)BURAYI BU KELIME GRUBUNU COK BEGENDIM ....EMEGINE SAGLIK ORKIDE COK MUTLU OLDUM BU KONUYU ACMANDAN OTURU SAOL VE ARASTRMA COK IYI YAPILMISSIN DETAYLI VE KAPSAMLI OLARAK ICERIGIDE COK GUZE TESKUR EDER VE + REP VEREREK KELIMELRIMI SONLANDIRIYORUM:Resimlerin Görüntülenmesine İzin Verilmiyor. Üye Ol ya da Giriş YapResimlerin Görüntülenmesine İzin Verilmiyor. Üye Ol ya da Giriş Yap

HEPINIZI ELAZGA BEKLERIZ:)

orkide · « **Yanıtla #2 :** 06 Temmuz 2008, 00:18:47 »

Ne güzel örf adet ve geleneklerimiz var; aslinda vardi. Sanirim her yörede oldugu gibi oralarda da eski önemini kaybediyordur. Begendigine cook sevindim MAT_ROCK23.
Ayrica +rep icin de cok tesekkür ederim.

Felex · « **Yanıtla #3 :** 06 Temmuz 2008, 09:59:36 »

yolumuz düşerse bir gün inş. elazıga gideriz mat_rock23

MAT_ROCK23 · « **Yanıtla #4 :** 06 Temmuz 2008, 17:28:37 »

yorumlarınız ve ılgı alakanız ıcın ELAZIG LI OLARAK TESSKURLERIMI ILETMEK ISTERIM SAOLUN:)ELAZIG A YINE TEKRARLAYYIM BEKLERIM ARKADASLAR HEPINIZI YOLUNUZ DUSERSE BUYRUN GELIN BEN BURDAYIM:)Resimlerin Görüntülenmesine İzin Verilmiyor. Üye Ol ya da Giriş Yap ORKIDE RESIMLER ACILMIYO SORUNMU VAR BU ARADA?*

orkide · « **Yanıtla #5 :** 06 Temmuz 2008, 21:18:44 »

Bende her zamanki gibi görünüyor. Bazan oluyor öyle sorun oldugunu zannetmiyorum.Kapat ac bakalim arkadasim.
Ayrica icten davetin icin tesekkürler. Bakarsin bir gün oralara da gelmek nasibolur.

MAT_ROCK23 · « **Yanıtla #6 :** 06 Temmuz 2008, 22:48:03 »

evet sımdı resımlerın hepsı acıldı orkıde ..Resimlerin Görüntülenmesine İzin Verilmiyor. Üye Ol ya da Giriş Yap:)memleketım benım yaahh cok guzeldır Resimlerin Görüntülenmesine İzin Verilmiyor. Üye Ol ya da Giriş Yapıns nasıp olur ELAZIG A GELMEK ,COK EGLENCEGINIZE GARANTI BILE VERIRIIM:)HAYIRLISI BAKALIM:)

Ayrıntılı Konu Bilgileri

	Sayfa BaşlığıKonu: ELAZIG VE DÜGÜN ÖRF VE ADETLERI	Mesaj SayısıMesaj Sayısı: 6 cevap var
	OkumaGösterim: 4671	Google Özel Arama

Konu / Başlatan	Yanıt	Son İleti
ELAZIG AGZI ILE SÖYLENEN SÖZLER Başlatan orkide Geyik ve Sohbet Yeri	4 Yanıt 3315 Gösterim	12 Ocak 2009, 08:45:33 Gönderen: ılgın
Dügün Davetiyesi Başlatan interweb Site Tanıtımı ve Hostingler	0 Yanıt 611 Gösterim	13 Ekim 2012, 18:14:27 Gönderen: interweb
Dügün davetiyeleri Başlatan smartmelo Site Tanıtımı ve Hostingler	0 Yanıt 545 Gösterim	19 Ekim 2012, 15:56:33 Gönderen: smartmelo
Dügün Dernek fragman Başlatan sevdaligul Sinema, Afiş,Fragman ve Film Resimleri	0 Yanıt 972 Gösterim	19 Aralık 2013, 12:54:06 Gönderen: sevdaligul
Dügün Organizasyonu - Sindoma Organizasyon Başlatan kevser25 Kaynaşma Alanı	0 Yanıt 308 Gösterim	16 Temmuz 2017, 02:12:52 Gönderen: kevser25

Gönderen Konu: ELAZIG VE DÜGÜN ÖRF VE ADETLERI (Okunma sayısı 4671 defa)

orkide

ELAZIG VE DÜGÜN ÖRF VE ADETLERI

MAT_ROCK23

ELAZIG VE DÜGÜN ÖRF VE ADETLERI

orkide

ELAZIG VE DÜGÜN ÖRF VE ADETLERI

Felex

ELAZIG VE DÜGÜN ÖRF VE ADETLERI

MAT_ROCK23

ELAZIG VE DÜGÜN ÖRF VE ADETLERI

orkide

ELAZIG VE DÜGÜN ÖRF VE ADETLERI

MAT_ROCK23

ELAZIG VE DÜGÜN ÖRF VE ADETLERI

Konuyu Paylaş

Benzer Konular