Hayatımızın her anında vücudun ihtiyacı olan ve birçok kritik noktada faydalar sağlayan C vitamini, koronavirüs salgını sonrası bağışıklığa olan faydaları nedeniyle yeniden gündemde.Fonksiyonel Tıp ve Medikal Estetik Hekimi Uzm. Dr. Nur Topçu, koronavirüs pandemisi nedeniyle değerini katlayan C vitamininin bağışıktaki rolü ve diğer merak edilenleri hakkında bilgiler verdi.
C VİTAMİNİ VE GÖREVLERİ
Çevresel toksinler, hastalıklar sırasında oluşan oksidatif stres, fizik aktivitenin artması, psikolojik dalgalanmalar C vitamini ihtiyacını arttırır. İnsanlar C vitamini sentezleyemeyen nadir canlılardandır. Bu nedenle C vitaminini besinlerden ya da desteklerden karşılanır. İnsanda vitamin ağız, mide, ince bağırsaktan emilir. Diyetle alınan vitaminin %70 i emilir. Emilimde sonra kanla taşınır. Depolanamaz ama en çok hipofizde (beyinde hormon salgılayan bez), böbrek üstü bezinde, göz merceklerinde, beyaz kan hücreleri yani lökositlerde bulunur. Şiddetli eksikliği (Skorbüt hastalığı) nadir olsa da endüstrileşmiş ülkelerde şaşırtıcı olarak yeterli düzeyde değildir. Bu göreceli olarak depolanmasının düşük olmasına karşın ihtiyacın fazla olmasından kaynaklanmaktadır. Peki, C vitamininin görevleri elerdir?

Çok güçlü bir antioksidan olan C vitamini atık olarak oluşan serbest oksijen radikallerini temizler.
Demir ve bakır metabolizmasında rol oynar
Kollajen sentezi için gereklidir.
Karaciğerde çevresel toksinlerin detosifikayonunda rol oynar. Birçok çevresel toksine karşı verilen cevabı etkiler.
Serotonin (mutluluk hormonu) salgılanması için gereklidir
Adrenalin sentezi için gereklidir
Allerjik reaksiyonu baskılayarak astımın azalmasını sağlar
Folik asidin aktivasyonu için gereklidir.
Yiyeceklerle alınan zararlı nitritleri detoksifiye eder.
Bağışıklık sisteminde rol oynar.

KORONAVİRÜS İLE BERABER DEĞERİ DAHA DA ARTTI

Bağışıklığı güçlendirme etkisi birçok fonksiyonda anahtar rol oynamasında kaynaklanır. Şimdiye kadar pek değeri anlaşılamamıştır ancak COVİD 19 pandemisi sırasında çabuk elde edilebilirliği, güvenli ve etkili olması nedeniyle aranır olmuştur. Çok yerde işe yaraması nedeniyle bağışıklık sisteminde önemli bir rolü vardır.
C vitamininin görevi bizi ve hücrelerimizi dış etkilerden koruyan ve bir bariyer görevi gören epitel tabakasını oluşturmasıyla başlar. Bu yapının devamı için gereklidir. COVİD 19 gibi bazı enfeksiyon ajanları epitel hücrelerine girerler. Bazıları ise bu bariyerin zayıf noktalarından girerek diğer dokulara saldırır.
Virüs gibi bir ajan vücuda girince hemen algılanır ve bağışıklık sistemi ilk yanıtı verir. C vitamini önemli molekülleri (lipid protein nükleik asit) korurken bir yandan da oksidasyonu tetikleyerek (pro oksidan etki) virüsün bağışıklık sisteminin öncü gücü (nötrofil) tarafından parçalanmasını sağlar. Kalan enkazı ise ikinci öncü (makrofaj) temizler. Her iki işlem için C vitamini gereklidir. Enkaz temizlemedeki yetersizlik ve fonksiyon kaybı enflamasyon cevabını başlatarak çevre dokulara zarar verir. Yani temizlenmeyen kalıntıları yok etmek için bir seri reaksiyon başlar Buna enflamasyon cevabı denir. İşlem uzadıkça hasar artar.
Hücre içinde virüs enfeksiyonu gibi tehlikeyi algılayan sensor proteinler vardır. Bunların yaydığı sinyallerle bağışıklık sistemini uyaran sitokinler salgılanır. Ne kadar çok uyarı o kadar çok sitokin salınımına ve dolaysıyla bağışıklık sistemini aşırı uyarımına neden olur. COVİD 19 diğer SARS virüslerinden farkı buradadır. Hücre içine giren virüs orada proteini uyaran bir sisteme bağlanır ve bağışıklığın aşırı uyarılmasına neden olur. Virüs ortadan kaldırılmasına rağmen oluşan aşırı uyarım solunum yetmezliğini derinleştirir. C vitamini burada devreye girerek bağışıklık sisteminin aşırı uyarımını baskılar ve solunum yetmezliğinin ilerlemesini engeller.

BAĞIŞIKLIĞI GÜÇLENDİRİRKEN MİKROPLARI DA YOK EDER
C vitamini hem doğumsal hem de kazanılmış bağışıklık sistemimizde rol alır. B ve T Lenfositlerin antikor üretiminde görev alır. Böylece mikropların yok edilmesini sağlar. C vitaminin çok çeşitli hücrelerde görev alması, gram dozunda uygulanması ve güvenilir olması soğuk algınlığı dahil birçok virüs enfeksiyonunun önlenmesinde onu çekici hale getirmiştir.
Yapılan bir çalışmada damar içi (IV) C vitamini enfeksiyona bağlı gelişen solunum yetmezliğinde (ARDS) uygulanmıştır. Uygulanmayan grupta ölüm oranı , %23 iken C vitamini uygulanan grupta ölüm oranı % 4 olarak belirlenmiştir. İyileşen hasatlarda ise C vitamini uygulanan grupta sekel (iz, sakatlık) kalma oranı uygulanmayan gruba göre daha azdır. Başka bir çalışmada ise C vitamini uygulaması yoğun bakımda kalma süresini ve 24 saatten fazla solunum cihazına bağlanma ihtiyacını azaltmıştır.
Sonuç olarak C vitamini bağışıklığımız için çok önemli bir moleküldür. Hem bariyerlerin korunmasında hem de bağışıklık sisteminin verdiği cevabın düzenlenmesinde önemli rol alır. Bu da C vitaminini sağlığı korumadan hastalık tedavisine kadar gerekli ve önemli bir besin haline getirmektedir.
Fonksiyonel Tıp ve Medikal Estetik Hekimi
Uzm. Dr. Nur Topçu